کتاب مبانی تعلیم گوش و نت خوانی (سلفژ)

توضیحاتی درباره کتاب مبانی تعلیم گوش و نت خوانی (سلفژ)

اهمیت درس تعلیم گوش و نت‌خوانی که از دروس بنیادی موسیقی هستند از یک سو و کمبود منابع لازم در این زمینه از سوی دیگر، انگیزه‌های فراهم آمدن کتاب مبانی تعلیم گوش و نت خوانی سلفژ می‌باشند.

ذکر دو نکته در ارتباط با مطالب کتاب مبانی تعلیم گوش و نت‌خوانی ، تالیف محمدرضا گرگین‌زاده، ضروری است: سلفژ

۱- این کتاب، ضمن این که روش آموزشی خود را پیشنهاد می‌کند اما تعصب خاصی در شیوه‌های ارائه شده ندارد، چرا که فرآیند یادگیری در افراد مختلف، بسیار پیچیده و متنوع است و نحوه بیان مطلب برای هر هنرجویی با هنرجوی دیگر می‌تواند فرق داشته باشد؛ اما، کلیه مطالب ضروری که یک هنرجوی موسیقی باید بداند و با دنبال کردن آن‌ها روز به روز بر مهارت خود بیفزاید،

به طور مشخص در فصول مختلف گنجانده شده و معلمین و مربیان محترم می‌توانند با استفاده از تجربیات شخصی و به کارگیری انواع ابتکارات ضروری، شیوه‌های خاص خود را دنبال نمایند.

۲- کتاب مبانی تعلیم گوش و نت خوانی سلفژ به روشی بسیار ساده طوری تنظیم شده که ظرف مدت تقریبی ۱۲ جلسه، ضمن پرورش گوش، هنرجویان را با اصول مقدمات نت‌خوانی و دیکته موسیقی به نحو خوبی آشنا نماید و نیاز آن‌ها را در این زمینه برآورده سازد.

لازم به ذکر است که برای مطالعه و کار با این کتاب، هیچ گونه سابقه قبلی در زمینه موسیقی لازم نیست و از همان اولین جلسه شروع موسیقی می‌توان به آن پرداخت و اما از آنجا که فراگیری موسیقی، کاریست عملی، چنانچه در کلاس و زیر نظر مربی کار آزموده انجام پذیرد، به طور قطع نتیجه بهتری عاید خواهد شد،

ولی به هر حال کسانی که به کلاس و مربی دسترسی ندارند نیز می‌توانند مطالب کتاب مبانی تعلیم گوش و نت‌خوانی سلفژ را نزد خود کار کنند.

کتاب مبانی تعلیم گوش و نت‌خوانی سلفژ اثر محمدرضا گرگین‌زاده در ۲۳۲ صفحه توسط نشر سرود منتشر شده است.

 

فهرست کتاب مبانی تعلیم گوش و نت خوانی

مقدمه

فصل اول: ریتم و ریتم خوانی

مرحله اول: آشنایی با ریتم، تمرین ضرب زدن

مرحله دوم: طريقة ضرب زدن صحیح ،جایگزینی شکل نُت‌ها

مرحله سوم: شکل‌گیری میزان‌ها

افزایش طول صدا (خط اتحاد، نقطه جلوی نُت)

مرحله چهارم: طرز اجرای نت چنگ

ضرب زدن ساده (دوقسمتی)

مرحله پنجم: طرز اجرای سیاه نقطه دار و چنگ

ضرب بالا

مرحله ششم: طرز اجرای نت دولاچنگ

ضد ضرب

مرحله هفتم: طرز اجرای چنگ نقطه‌دار و دولاچنگ

سنکپ

مرحله هشتم: تریوله (سه بر دو)

طرز اجرا 

مرحله نهم: میزان 8/3 و 8/4

مرحله دهم: میزان ترکیبی 8/6

طريقة ضرب زدن در میزان 8/6 (ضرب زدن «ترکیبی»)

مرحله یازدهم: نُت‌خوانی بدون صدا

مرحله دوازدهم: دوره کردن

فصل دوم: گام‌خوانی

مرحله اول: آشنایی با گام

مرحله دوم: شناسایی نُت دو (تونیک)

مرحله سوم: نُت‌خوانی بر مبنای گام دو (تونیک سل، فا)

مرحله چهارم: خواندن گام دو در قالب نمونه‌های مختلف ریتمیک

شناسایی نُت‌های سی و رِ (همسایه های دو)

شناسایی نُت رِ

مرحله پنجم: آکورد و آرپژ

۲- شناسایی نُت سُل (درجۀ پنجم)

مرحله ششم: گام ماژور، مرور در مطالب گذشته

مرحله هفتم: مارش ملودی

شناسایی نُت می

مرحله هشتم: شناسایی نُت فا (درجه چهارم)

آشنایی با گام مینور

تشخيص آکورد ماژور از مینور

مرحله نهم: شناسایی نُت لا (درجۀ ششم)

مرحله دهم: آشنایی با آکورد هفتم نمایان

مرحله یازدهم :گام‌های مینور

مرحله دوازدهم: دوره کردن

فصل سوم: تقلید صدا و ریتم

مقدمه: خواندن صداهایی که می‌شنویم

مرحله اول 

مرحله دوم

مرحله سوم

مرحله چهارم

مرحله پنجم

مرحله ششم

مرحله هفتم 

مرحله هشتم

مرحله نهم 

مرحله دهم

مرحله یازدهم

مرحله دوازدهم 

فصل چهارم: قواعد نت نویسی

مرحله اول: خطوط حامل، کلیدها، کروشه، ابرو (آکولاد)

شکل نُت‌های موسیقی 

مرحله دوم: علامت‌های آغازین

فاصله افقی نُت‌ها

سکوت‌ها

مرحله سوم: قاعده کلی در مورد میزان‌ها

 

خط اتحاد

تمرین‌ها

مرحله چهارم: نُت چنگ، پرچم و شاهین

درجه مایل بودن شاهین‌ها

تمرین‌ها

مرحله پنجم: نقطه جلوى نُت

سیاه نقطه‌دار

سکوت چنگ

آکسان (تأکید)

مرحله ششم: نُت‌های دولاچنگ

سکوت دولاچنگ

خط اتصال

تمرین

مرحله هفتم: چنگ نقطه دار

دولاخط

تمرین

مرحله هشتم: علامت‌های تغییر دهنده 

علامت‌های ترکیبی

مرحله نهم: تریوله (سه تایی)

مشخص کردن جایگاه دقیق نُت‌ها (سطح اُكتاوها)

مرحله دهم: علامت‌های تکرار

مرحله یازدهم: علامت‌‌های حالات (نوانس)

حامل یک خطی (برای ریتم)

مرحله دوازدهم: دوره

فصل پنجم: دیکته موسیقی

مقدمه

شیوه کار کردن

مرحله اول: دیکته

مرحله دوم: دیکته 1 و 2

مرحله سوم: دیکته 1 و 2

مرحله چهارم: دیکته

مرحله پنجم: دیکته

مرحله ششم: دیکته

مرحله هفتم: دیکته

مرحله هشتم: دیکته

مرحله نهم: دیکته

مرحله دهم: دیکته

مرحله یازدهم: تمرین و دیکته

مرحله دوازدهم: دیکته1 و 2

دوره

فصل ششم: نُت‌خوانی بدون ریتم از حفظ

مقدمه: روش تمرین

مرحله اول: تمرین‌ها

مرحله دوم: تمرین‌ها

مرحله سوم: تمرین‌ها

مرحله چهارم: تمرین‌ها

مرحله پنجم: تمرین‌ها

مرحله ششم: تمرین‌ها

مرحله هفته: تمرین‌ها

مرحله هشتم: تمرین‌ها

مرحله نهم: تمرین‌ها

مرحله دهم: تمرین‌ها

مرحله یازدهم: تمرین‌ها

مرحله دوازدهم: تمرین‌ها

دوره

فصل هفتم: کار با نوار

مقدمه و روش کار

مرحله اول: ضرب زدن، خواندن ملودی، کیفیت سازها 

مرحله دوم: تشخیص تقسیمات ريتم، شناسایی نت دو، سازهای زهی

مرحله سوم: ضرب زدن صحیح، خواندن گام اصلی، سازهای بادی چوبی

مرحله چهارم: تشخیص ضرب‌های آهنگ، شناسایی نمونه‌های کوچک سازهای بادی برنجی

مرحله پنجم: تشخیص سر ضرب، ضرب بالا و سیاه نقطه‌دار و چنگ

شناسایی حرکات گام وار

تعقیب خط ملودی

مرحله ششم: دولاچنگ، ضد ضرب، نُت سل و تعقيب خط باس

مرحله هفتم: شناسایی چنگ نقطه‌دار و دولاچنگ، سنکپ و نُت می

مرحله هشتم: شناسایی تریوله، نت فا، نوع تنالیته و سه نوع طرز اجرا

مرحله نهم: تعیین نوع دقیق میزان، شناسایی نت لا و ریتم پایه

مرحله دهم: آکوردشناسی و تشخیص کِدانس، نکاتی در مورد موسیقی -ایرانی

مرحله یازدهم: ریتم‌های مختلف شناسایی گام‌های مینور و نوانس

مرحله دوازدهم: دوره کردن

چگونه نت آهنگی را که می‌شنویم بنویسیم؟

واژه‌نامه

واژه‌نامه فارسی-انگلیسی

منابع و مآخذ

منابع به زبان فارسی

منابع به زبان‌های دیگر

ضمیمه 1

ضمیمه 2

 

مقدمه کتاب مبانی تعلیم گوش و نت خوانی

به طور خلاصه خواندن و نوشتن نُت‌های موسیقی را که اغلب با آموزش تئوری مقدماتی نیز همراه است، «سُلفژ» می‌گویند.

 

در برخی روش‌های قدیمی‌تر (که در کشور ما هم کم و بیش متداول بوده) با جدا کردن سه عامل: خواندن (نُت‌خوانی)، نوشتن (دیکتۀ موسیقی) و تئوری موسیقی از یکدیگر، کلمۀ سلفژ بیشتر به معنی نُت‌خوانی مورد نظر بوده و بارزترین مشخصه آن استفاده همه‌گیر از کتاب‌های رودلف و پوزولی در وجه غالب آن می‌باشد.

اما از آنجا که امروزه در اغلب مدارس موسیقی دنیا (و از جمله کتاب حاضر) معنای وسیع‌تری از کلمۀ سلفژ مورد نظر است (حتی وسیع‌تر از تعریفی که در ابتدا ذکر شد) و برای اینکه تصوری نسبی از معنای این کلمه در ذهن داشته باشیم، در این کتاب از معادل فارسی «تعلیم گوش و نُت خوانی» استفاده شده است.

منظور از تعلیم گوش عبارت است از بالا بردن توانایی حس شنوایی در تشخیص و درک عوامل سازندۀ موسیقی از قبیل ریتم، ملودی، هارمونی، ارکستراسیون و غیره… و رابطۀ میان آن‌ها

با توجه به قلمرو نسبتاً وسیعی که این رشته بالقوه می‌تواند داشته باشد واضح است که چنانچه پیشبرد آن همراه با روشی منطقی و برنامه‌ای سنجیده توأم باشد، می‌تواند به صورت کلاسی فراگیر، در آماده کردن هنرجویان برای طی مراحل گوناگون موسیقی- از آماتوری تا حرفه‌ای- بنیادی‌ترین نقش را داشته باشد.

و اما در رابطه با استفاده از مطالب کتاب حاضر، توجه به نکات زیر بسیار مؤثر خواهد بود:

1. از آنجایی که زیربنای فکری تنظیم چنان کتابی سعی در نزدیکی هر چه بیشتر به طبیعت و فطرت انسانی از طرفی و استفاده از دستمایه‌های غنی فرهنگ ملی در امر آموزش و پرورش به ویژه روش هنرمندان بزرگ ایرانی بوده است، لذا توجه به این دو عنصر اصلی، برای فهم روح کتاب (مخصوصاً برای معلمین و مربیان عزیز) ضروری است.
2. ضمن اینکه نهایت دقت در جامعیت و تنظیم سیستماتیک مطالب کتاب به عمل آمده، معهذا می‌تواند، صرفاً به مثابۀ طرحی کلی و راهنمایی جهت عمل تلقی شده و با تکیه بر تجربیات و ابتکارات شخصی به پیش برده شود. این نکته بیشتر برای معلمین و مربیان محترم بود؛ اما هنرجویان، به ویژه وقتی که نزد خود کار می‌کنند بهتر است مطالب کتاب را با دقت و جزء به جزء تعقیب نمایند.

1.  یک نکته بسیار حائز اهمیت این است که: تمرین به خودی خود نه مثبت است نه منفی، بدین معنی که هر آینه مطلب یا عملی را خوب و صحیح فراگرفته باشیم، تمرین باعث تقویت، تحکیم و بالارفتن کیفیت آن می‌شود که در این صورت البته بسیار مثبت است. اما برعکس، اگر مطلب یا عملی را غلط، ناقص و یا نیمه‌کاره و سطحی یاد گرفته باشیم،در این صورت تمرین حتماً نتیجه‌ای منفی خواهد داشت که زیان آن به مراتب بیشتر از تمرین نکردن است. بنابراین، تا مطلبی را به طور صحیح و کامل فرانگرفته‌ایم نباید به تمرین بپردازیم. به بیان دیگر:

تمرین به معنای مرور و تکرار مطلب یا عملی خاص، باید از نقطه‌ای شروع شود که آن را صحیح و کامل فراگرفته‌ایم.

1. مطالب مورد مطالعه در هفت عنوان دسته‌بندی شده که در هر جلسۀ کار بهتر است از هر عنوان مقداری کار شود؛ به همین منظور هر یک از فصل‌های هفتگانۀ کتاب، خود به ۱۲ مرحله تقسیم شده است، به طوری که هر مرحله از فصلی با مرحله مشابه (هم شماره) از فصل‌های دیگر رابطۀ ارگانیک دارد. بنابراین در هر جلسه، یک مرحله معین از تمام فصل‌ها باید کار شود. در این صورت برنامۀ کار هر جلسه عبارت خواهد بود از:

الف: در اولین جلسه، از هر فصل، مرحله اول آن + مقدار کافی از تمرینات ضمیمه.

ب : در دومین جلسه، از هر فصل، مرحله دوم آن + مقدار کافی از تمرینات ضمیمه و به همین ترتیب تا جلسۀ دوازدهم.

حال اگر به طور متوسط مدت هر جلسه را یک ساعت و پنجاه دقیقه (یعنی ۱۱۰ دقیقه) و برای هر مرحله از هر فصل ۱۴ دقیقه در نظر بگیریم، زمان لازم برای پرداختن به همۀ فصل‌ها، ۹۸ دقیقه (98=7×14) خواهد بود که اگر از کل زمان کلاس کم شود ۱۲ دقیقه باقی می‌ماند که آن هم برای تمرینات ضميمة آخر کتاب کافیست.

تذکر: در موارد خاص و بنا به تشخیص مربی، مطالب هر فصل به طور مستقل هم می‌تواند کار شود.
با توجه به مطالب بالا زمان لازم برای تمام کردن کتاب، ۱۲ جلسه یعنی در حدود ۳ ماه می‌باشد که البته با در نظر گرفتن شرایط سنّی، معلومات قبلی و آمادگی هنرجویان و همچنین محدودیت‌های زمانی و سایر مسائل، این مدت می‌تواند بیشتر و یا حتی کمتر باشد.

1. همان طور که قبلاً اشاره شد، بهتر است که آموزش تئوری و تعلیم گوش و نُت‌خوانی همراه با هم انجام شود؛ لذا با توجه به اینکه در زمینۀ تئوری کتاب‌های متعدد و نسبتاً خوبی در دسترس است، جز در موارد ضروری، از توضیحات مکرر در مورد تئوری موسیقی اجتناب شده و هنرجویان می‌توانند در این خصوص به کتاب‌های دیگر مراجعه یا از توضیحات مربی خود استفاده نمایند. توضیحات لازم مربوط به هر فصل هم در ابتدای همان فصل آمده؛ بنابراین کتاب حاضر بیشتر جنبه‌های عملی کار را هدف قرار داده و هم از این روست که به خاطر نقش پرورشی که معلمان عزیز می‌توانند ایفا کنند، در اینجا به جای کلمۀ معلم کلمۀ «مربی» به کار رفته است که به نظر می‌رسد معنای جامع‌تری را در بر دارد.

1.  در تمرینات نُت‌خوانی، طریقۀ نفس گرفتن در آخر جمله‌ها (یا هرجا که لازم باشد) و نوع صدایی که موقع خواندن از حنجره خارج می‌شود از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ تا آنجا که به این کتاب مربوط می‌شود ذکر یکی دو نکته ضروری است:

الف: بهترین جای نفس گرفتن، آخر جمله هاست (در تمرینات با علامت V مشخص شده)، اما اگر به دلایلی خواستیم جاهای دیگر، نفس بگیریم بهتر است در انتهای نُت‌های کشیده باشد.

ب: صدا باید طبیعی و راحت باشد بی‌آنکه به خود فشار بیاوریم؛ بنابراین انواع صداهای تو دماغی، گرفته و نظایر آن مناسب نیست و هنرجویان باید عادت کنند که بدون خجالت با صدای باز و به طور راحت بخوانند.

1. در خاتمه توجه هنرجویان عزیز را به این نکته جلب میکنم که سادگی و روانی مطالب موجب این نشود که آن‌ها را دست‌کم گرفته و به قدر کفایت روی آن‌ها کار نکنیم؛ چه به صِرف یادگیری، مسئله تمام نمی‌شود. برای کسب مهارت و کیفیت مطلوب در کار، باید آموخته‌های خود را به طور منظم و جدّی تمرین نماییم تا خوب ملکه شود.

به امید اینکه این کتاب توانسته باشد قدمی کوچک در رفع کمبودهای موجود موسیقی کشور برداشته باشد و در انتظار انتقادات و راهنمایی‌های ارزندۀ همۀ صاحب نظران و علاقمندان موسیقی.

محمدرضا گرگین زاده

فروردین ۱۳۷۱

 

خرید آنلاین کتاب مبانی تعلیم گوش و نت خوانی (سلفژ)

در همین سایت دلشاد موزیک شما میتوانید کتاب مبانی تعلیم گوش و نت خوانی (سلفژ) را به صورت آنلاین خریداری کنید.

همچنین بهتره بگیم سایت دلشاد موزیک بزرگترین آرشیو و فروشگاه آنلاین کتاب های حوزه موسیقی هست و شما میتوانید تقریبا هر کتابی که دلتون میخواهد رو در این کتابخانه پیدا کنید و به صورت آنلاین خرید کنید.

برای دیدن همه کتابها روی عکس یا لینک زیر کلیک کنید:

دیدن همه کتاب های فروشگاه دلشاد موزیک