کتاب آموزش ساز قانون ملیحه سعیدی جلد دوم

فهرست مطالب کتاب آموزش ساز قانون جلد دوم

• مقدمه ناشر
• بیوگرافی مولف
• پیش گفتار
• نوشته ای از استاد ارفع اطرایی
• تشریح اجزای ساز قانون
• شناسایی نت ها با کلید «فا»
• زرد ملیجه با اجرای ساده
• چهار مضراب ماهور
• تمرین برای اجرای سه لاچنگ
• چهار مضراب ماهور
• دُرُاب
• متن و حاشیه (چهارگاه)
• آرپژ
• تریوله
• سکستوله
• آهنگ محلی طالش (شور)
• تمرین گام ها
• پیش درآمد افشاری
• پیش درآمد بیات ترک (سحرگه)
• تکیه
• چهار مضراب بیات ترک
• رقص چوپی قاسم آبادی گیلان (افشاری)
• دو ضربی بیات ترک
• رنگ سه گاه
• به یاد گذشته (دشت)
• گلیساندو
• رنگ حربی (ماهور)
• چهار مضراب راست پنجگاه
• اجرای نت های بدون مضراب
• چهار مضراب همایون
• چهار مضراب نوا
• رنگ فرح (همایون)
• رِنگ ماهور
• بهارمست (سه گاه)
• پیش درآمد ابوعطا
• پیش درآمد ماهور
• نخست گلبانگ مضرابی (اصفهان)
• رِنگ نوا
• پیش درآمد بیات ترک
• رنگ پریچهر و پریزاد (اصفهان)
• رِنگ کوراوغلی
• رِنگ شور
• رِنگ ماهور (شهر آشوب)
• پیش درآمد ماهور
• چهار مضراب اصفهان
• اصل نت زرد ملیجه

 مقدمه ناشر آموزش ساز قانون جلد دوم

به نام آن که جان را فکرت آموخت

با سپاس فراوان به درگاه خداوند متعال که توفیق عنایت کرد تا با همکاری دانشگاه جامع علمی- کاربردی، مراکز آموزش علمی- کاربردی واساتید محترم این دانشگاه، در راه تدوین، تالیف و چاب کتاب های درسی این دانشگاه گام برداریم.

انتشارات مبنای خرد با هماهنگی دانشگاه جامع علمی- کاربردی از سال 1387 شروع به تولد کتاب های درسی مورد نیاز این دانشگاه کرده و در این راه می کوشد با استفاده از تجربیات ارزشمند اساتید محترم به هدف های زیر دست یابد:

• کتاب های درسی تولد شده با سر فصل های این دانشگاه مطابقت کامل داشته و از نظر محتوایی مورد تایید قرار گرفته باشد.
• از کیفیت فنی مناسب برخوردار باشد.
• از فناوری های نوین استفاده شود.
• در تولد محتوا، فرهنگ و تمدن اسلامی – ایرانی مد نظر قرار بگیرد.
• تا حد امکان ارزان باشد تا خرید آنها برای دانشجویان سهل شود.
• به سهولت در اختیار دانشجویان قرار بیگرد.

از آنجا که ماهیت تالیف و نشر کتاب به گونه ای است که علی رغم همه دقت ها و وسواس های به کار رفته، ممکن است لغزش های نیز به چشم آید.

لذا از کلیه استادان محترم و دانشجویان گرامی تقاضا می شود این لغزش ها را با ما در میان بگذارد تا در چاپ های بعدی کتاب لحاظ شود.

انتشارات مبنای خرد

 

بیوگرافی مولف

مدرس، آهنگساز، مولف، نوازنده ی ساز قانون، مدیر سابق هنرستان موسیقی دختران و سرپرست گروه نی ریز (بانوان و آقایان)، موسیقی را از کودکی در خانواده ی اهل هنر آغاز کرد.

در زمان ریاست استاد حسین دهلوی از هنرستان موسیقی ملی در رشته ی ویلن کلاسیک و ایرانی فارغ التحصیل شد.

نواختن ساز های ویلن، ویلن آلتو، قیچگ(غژک)، پیانو، تمبک و قانون را ضمن تحصیل در هنرستان و دانشگه فرا گرفت و قانون را به عنوان ساز تخصصی خود انتخاب کرد و نزد استاد مهدی مفتاح در هنرستان آموخت.

سپس در سال 1347، تدریس قانون را در هنرستان موسیقی ملی آغاز کرد و در سال 1355 از دانشکده ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران در رشته موسیقی با ساز تخصصی قانون فارغ التحصیل شد.

ملیحه سعیدی در مرکز حفظ و اشاعه ی موسیقی ملی از محضر اساتیدی چون داکتر داریوش صفوف، نورعلی برومند، محمود کریمی، یوسف فروتن و سعید هرمزی بهره جست.

ظرایف موسیقی ایرانی را از اساتید مجرب فرا گرفت و ان ها را با ساز قانون انطباق داد. او، ساز قانون را کاملا به سبک ایرانی می نوازد.

وی، پس از 22 سال تحقیق، در سال 1396 اولین کتاب موسیقی در زمینه ی آموزش را با عنوان «آموزش ساز قانون» با نظر و همکاری حسین دهلوی به چاب رسانید.

در سال 1372-1371، همراه با ده تن از هنرجویان خود در ارکستر مضرابی شرکت کرد؛ این اولین گروه موسیقی است که ساز قانون را به صورت گروهی در یک ارکستر اجرا کده اند.

وی از سال 1374 در دانشکده های موسیقی به تدریس مشغول بوده است و ساخت قطعه های ارکستری و تصنیف و ساخت قطعات متنوع برای ساز قانون را نیز به انجام رسانده است.

دلنوا، سفرعشق، یار پنهان، غوغای جان، هزار آوا، نوای قریه، آهوی وحشی، آوای روستا، شبنم صحرایی، نوای دل و نوای غریب، سبزه ی ریزه میزه (موسیقی کوک بر اساس گوشه های موسیقی ایرانی در دستگاه ماهور و آواز اصفهان) برخی از آثار منتشر شده ی ایشان هستند.

او، علاوه بر تالیف جلد دوم، سوم و چهارم کتاب آموزش ساز قانون، کتاب ردیف میرزاعبدلله، که برای ساز قانون تنظیم شده را همراه با نوار آماده ی چاپ و انتشار داردو

او در حال حاضر کتاب «تاریخچه، ساختار و ابداعات ساز قانون از باستان تا امروز» را که حاصل تلاش چند ساله ی خانواده ای ساز قانون (ملیحه سعیدی، زنده یاد احمد ستوده و فرزندانشان مهندس علیرضا ستوده، الهام ستووده) را در دست نوشتن دارد.

همچنین، کتاب «ردیف برای ساز قانون به روایت ملیحه سعیدی» را نیز در بیان ظرایف موسیقی ایرانی، تکنیک ها و علایم اجرایی مختلف این ساز، خصوصآ نوازندگی باشیوه ی ده انگشتی از ابداعات ایشان- آماده ی چاب دارد.

وی ضمن شرکت در چندین سمپوزیوم بین المللی، کنسرت های مختلفی را با گروه نی ریز ارایه نموده و هم چنین به صورت تک نوازی و گروه نوازی با ساز قانون در ایران و بسیاری از کشور های آمریکایی جنوبی، اروپا و آسیا برنامه هایی را اجرا کرده است و به دریافت لوح سپاس و مدال نایل گریده است.

به علاوه، به عنوان داور مسابقات در چندین جشنواره شرکت داشته و به مناسبت بیست سال خدمت ارزنده لوح سپاس دریافت کرد است وی درجه ی داکترای افتخاری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اخذ نموده است.

خانواده ی ملیحه سعیدی به پاس زحمات شان برای احیاء ساز قانون «خانواده ی ساز قانون» نام گرفته اند.

گفتنی است او پس از سال ها تلاش جهت احیاء و شناساندن ساز قانون برای نخستین بار در سال 1384 اقدام به برگزاری کنسرت قانون و پیانو (یادواره ی استاد احمد ستوده) نمود.

هم اکنون ملیحه سعیدی مدیر مسول «موسسه ی فرهنگی و هنری باغ نغمه ها» است و در زمینه های مختلف فرهنگی و هنری (آموزش موسیقی، انتشارات و …) فعالیت می کند.

 

پیش گفتار کتاب آموزش ساز قانون ملیحه سعیدی جلد دوم

شرایط حساس هنر موسیقی و امکانات اجرایی ساز قانون، در عرصه ی ساز ایرانی، مرا بر آن داشت تا اقدام به چاپ مجله های بعدی کتاب آموزش ساز قانون کنم.

جلد اول کتاب آموزش ساز قانون با نظر و همکاری استاد حسین دهلوی که همواره زندگی پربار خود را صرف پیشبرد و اعتلای هنر موسیقی نموده اند در آبان ماه 1369 با سرمایه مولف به چاپ رسید و مشتمل بر قطعه ها و تمرین های مختلف و نیز سابقه ی تاریخی این ساز است.

اینک جلد دوم کتاب در جهت ارتقاء و پشرفت قابلیت های تکنیکی نوازنده همراه با شیوه ی تمرین ها و قطعه های گوناگون بر اساس نیاز به موارد تکنیکی مختلف عرضه می گردد.

همزمان با آموزش این کتاب، آموزش کتاب ردیف موسیقی ایرانی نیز آغاز می شود و به تدریج هنرجویان، علاوه بر یاد گیری ردیف، قابلیت های لازم برای هم نوازی های مختلف در گروه ها و یا ارکستر را به دست آورده، امکان اشنایی با حرکات مختلف و مخالف را هم برای هر دو دست پیدا می کنند.

کتاب حاضر، ضمن اینکه از نظر اموزشی برای هنرجویان مفید است، آن ها را با تکنیک ها و امکانات اجرایی این ساز اشنا می کند.

ساز قانون توانایی اجرایی تک نوازی در موسیقی ایرانی و امکانات اجرایی سازهایی را که به صورت همراهی عمل می کنند داراست و هم چنین همراهی با آواز یا ساز های دیگر نیز با این ساز امکان پذیر است.

نحوه ی ساخت این ساز، همانند نواختن ان در ایران که به سبک عربی بوده، منطبق با بیان موسیقی ما نیست. در دو دهه ی اخیر سعی شده است.

صدادهی ساز قانون با تغیراتی که در ساخت آن داده شده منطبق برکیفیت موسیقی ایرانی باشد و استاد ابراهیم قنبری مهر با پشنهاد اینجانب ساز قانون را با پرده گران های مورد نیاز در موسیقی ایرانی طراحی نمودند.

اندازه ی بزرگ تر قانون طرح استاد، بنابر تجربیات و تحقیقات انجام شده به دست آمده است.

• گستره ی صوتی قانون های 27 صدایی ابداع استاد ابراهیم قنبری مهر (B1)C2—- G5(A5)
• گستره ی صوتی قانون های 29 صدایی ابداع زنده یاد استاد احمده ستوده  G1—–G5
• گستره ی صوتی قانون های 33 صدایی ابداع مهندس علیرضا ستوده        C1—–G5

برای ساخت پرده گردان ها (کلید های تغییر دهنده ی صدا) و ایجاد نواهای ایرانی (هرنه کمایی که در یک پرده وجود دارد) تحقیقات بسیاری صورت گرفت و نمونه هایی بر اساس طرح های استاد قنبری ابداع و توسط همسر اینجانب، زنده یاد احمد ستوده (1379-1324)، ساخته شد.

پرده گردان های فعلی مکمل پرده گردان های قبلی هستند و در حال حاضر در ساخت فعلی قانون از آن ها استفاد می شود.

این نمونه ها دارای ویژگی های خاصی هستند و امکان ایجاد ویبراسیون و گلیساندو را روی هر نت و اجرای گام های ایرانی از 24 ربع پرده را به ما می دهند؛ نیز می توان ریزپرده را، که در یک پرده موجود است ایجاد کرد.

در موسیقی ایرانی اهمیت به سزای دارد. انجام و به ثمر رسیدن ای تحقیقات هزینه ی زیادی را در بر داشته است.

با پرده بندی موجود و امکاناتی که این ساز می تواند در اختیار نوازنده بگذارد، نه تنها می توان هر نقطه ی موسیقی ایرانی را در همه ی مقام ها، ظرایف و حالات گوشه های موسیقی ایرانی توسط این پرده گران ها به اجرا درآورد، بلکه می توان گلیساندو تا یک پروژه و حتا حالات اجرایی بعضی ساز ها را نیز اجرا نمود.

در ضمن، پیم های متحرکی جلو یا پشت پرده گان ها برای ثابت نگه داشتن آن ها نصب می شود؛ با تغیر مکان این پرده گردان متحرک بر روی ریل های پرده گردان می توان صداهای مختلف یک نت، بمل، کرن، بکار، سری، دیز، دیزسری و دوبل دیز را به وجود اورد.

اگر پرده گردان در سمت چپ ساز چسبیده به شیطانک باشد، صدای حاصل، بمل، و اگر پرده گردان تقریبا در محدوده ی وسط ریل پرده گردان قرار گیرد، صدای حاص، بکار خواهد بود.

صدای دیز حدودا در محدوده ی انتهایی ریل پرده گردان ایجاد می شود، و حد فاصل بکار و دیز، سری های (در موسیقی ایرانی فواصل ربع پرده در دستگاه ها و آواز ها تا حدی متغیر است) مختلف و حد فاصل بمل و بکار، کرن های مختلف به دست می آیند.

با قرار دادن پیم در سوراخ های کناری پایه ی ریل پرده گردان می توان ربع پرده های مختلفی را که در دستگاه ها و آوازهای موسیقی ایرانی وجود دارند به دست آورد. برای ایجاد فواصل مورد نیاز در قانون هایی که پرده گردان ندارد می توان با قرار دادن انگشت شست دست چپ در سمت چپ ساز بر روی سیم مورد نظر و با کسر کردن از طول آن اجرای نت مورد نظر را ممکن نمود.

طرح جدید دیگری که استاد قنبری مهر با الهام از تاندور ویلن برای تنظیم نهایی کوک ساز قانون ابداع کرده اند کوک گردان نامیده می شود. این وسیله قطعه ی فلزی کوچکی است که در سمت راست قانون اضافه می شود و برای هر صدا یک کوک گردان در نظر گرفته شده است که با گام دنده به وسیله آچار کوک حرکت می کند.

در مجموعه ی سه جلدی کتاب آموزش ساز قانون که در جهت فراگیری تکنیک های این ساز به صورت علمی وبه سبک ایرانی تدوین شده، به نکات زیر پرداخته شده است:

• نت خوانی بر روی حامل مضاعف ( کلید سل خط دوم و کلید فا خط چهارم حامل)
• آشنایی با گام های مختلف ایرانی از نت های مختلف
• انجام تمرین های مختلف با فیگورهایی برا ی انگشتان نشانه
• تمرین برای اجرای تکنیک هایی مضرابی ای ساز مانند ریزها، دراب ها، تکیه ها و …
• آموزش تکنیک های اجرایی ساز مانند فلاژوله، ارپژ، ایجاد مهارت در عوض کردن پرده گردان ها، ویبراسیون، گلیساندو و …
• نوانس یا دینامیک صوتی
• حرکت دست ها به صورت مخالف هم
• پرش دست ها، عوض کردن پوزیسیون دست ها، تعویض پرده گران ها و…
• تنظیم اثاری از دیگر اساتید سازهای مختلف توسط نگارنده که در بعضی از آن ها نکات آموزشی مطرح بوده و ساخت قطعه ها و تمرین هایی که نگارنده جهت آموزش روند روش مند ارایه داده است. در این روش هدف این بوده که هنرجو مهارت بکارگیری مضراب های مختلف، پرش دست ها، عوض کردن اکتاو، عوض کردن مکان پرده گردان ها و دیگر نکات ویژه و تخصصی نوازندگی ساز قانون را بیاموزد.

در جلد سوم، هنرجو با دیگر موارد تکنیکی این ساز آشنا می شود و مهارت های برتر تکنیکی این ساز را می آموزد. این نکات را از آن جهت متذکر شده ایم تا هنرجو به سطحی برسد.

از نظر نوازنده گی به صورت اکادمیک و اصولی پیشرفت کرده و به بینشی صحیح در جهت اجرای قطعه های موسیقی ایرانی دست یابد.

جلد چهارم، که  تدوین شده و مراحل پایانی را می گذراند، مشتمل بر سبک جدیدی در قانون نوازی است که تنظیم و ساخت قطعات برای هر ده انگشت را که ملودی های هم زمان و متفاوتی را به گوش می رسانند ممکن کرده است.

این سبک می تواند برای اجرای قطعه های مختلف و ردیف نوازی (سبکی بسیار نو و زیبا که امکانات بیش تری در قانون را ارایه می دهد) مورد استفاده قرار می گیرد.

با یک روند صحیح، هنرجو می تواند به مهارت های لازم جهت نوازندگی این ساز برسد. یاد گیری این کتاب ها قدرت و سرعت را به همرا تکنیک صحیح مضراب نوازی در نوازنده ایجاد می کند.

لازم به ذکر است که عدم حمایت از حق و حقوق مولفان خسارات فراوانی را به برخی از پیشگامان تحقیق و تالیف در عرصه ی فرهنگ وهنر تحمیل کرده است.

به عنوان مثال چنین رفتار های ناشایستی از سوی برخی از سودجویان باعث گردیده تا نتیحه ی چهل سال تحقیق، تالیف و ابداعات ( شیوه نوازندگی، ساخت و علایم اجرایی) مولف که در اختیار هنرجویان قرار داده شده بود توسط برخی از شاگردان، که اصول اولیه ی هنرمندی را نمی دانند، مورد سوء استفاده قرار گیرد.

لازم می دانم که در این جا یادی از همسرم، زنده یاد استاد احمد ستوده کنم که همواره در تمامی مراحل زندگی مرا همراهی نموده و طی این سال ها با نظرها و پشنهادهای اینجانب و طراحی های استاد قنبری مهر مجری ساخت این نمونه از ساز ها بود و ابداع وابتکاراتی نیز در ساخت نمونه های مختلف سازهای قانون به وجود آورد.

نیز، با کلماتی قاصر و بضاعتی اندک، مراتب سپاس و قدردانی خود را به اساتید گرانقدر زنده یاد مهدی مفتاح اولین مدرس ساز قانون اینجانب در دوره ی هنرستان، حسین دهلوی که با راهنمایی های ارزنده شان همواره مرا یادی کردند.

ابراهیم قنبری مهر جهت طراحی ایده های اینجانب در ساختار ساز، داکتر داریوش صفوف جهت آموزش ردیف، ارفع اطرایی به خاطر رهنمودهای ارزنده شان، بزرگواران عزیزی که (در کمیته ی فنی) اساتید حسین دهلوی، کامبیز روشن روان، زنده یاد فریدون ناصری جهت مشاوره در انتخاب بعضی علایم نت نگاری این ساز طی این سال ها همواره از رهنمایی هایشان بهره مند شده ام و بعضی اساتید دیگر که برخی از آثارشان را در این کتاب برای هنرجویان تنظیم نموده ام، تقدیم می کنم.

از خانم ها: میترا سعیدی، رابعه زند، حنانه سعیدی، حدیث جناتی، و آقایان صمد عبدی و پیام حکیم جهت مطابقت نت ها و فرزندانم الهام ستوده جهت مطابقت متن و علیرضا ستوده، به خاطر ادامه ی راه پدرشان، زنده یاد استاد احمد ستوده، (در زمینه ی تحقیقات و ساخت و ساز قانون ایرانی) قدردانی کنم.

لازم به ذکر است به علت استفاده و کاربرد این کتاب در کشورهای غیر فارسی زبان تمامی بخش های فارسی به زبان انگلیسی ترجمه شده است.

در پایان لازم می دانم از سرکار خانم داکتر سوسن تقی پور، مدیریت مرکز آموزش علمی – کاربردی موسیقی واحد 11 که موجبات چاپ جلد اول، جلد دوم و جلد سوم کتاب «آموزش ساز قانون» را بعد از فراز و نشیب های فراوان، درگیری های بسیار و محدودیت ها و مشکلات مختلف در راه انتشار بر عهده گرفتند، تشکر نمایم. باشد تا این حرکت های فرهنگی نقش افرین خطوط و نقاط درخشانی در قلمرو موسیقی شود.

 ملیحه سعیدی

تهران _1389

 

نوشته ای از استاد ارفع اطرایی آموزش ساز قانون جلد دوم

پس از گذشت پانزده سال از انتشار اولین جلد آموزش ساز قانون در ابادان ماه 1369 توسط هنرمند گرامی، خانم ملیحه سعیدی، اینک شاهد نشر دومین جلد از مجموعه کتاب های ایشان هستیم.

وقتی پای صحبت و درد دل این هنرمند می نشینیم، علت این فاصله ی زمانی پانزده ساله را در میابیم، که شاید صحبت همه ی کسانی باشد که به دور از جنبه های تجاری خواسته اند کار اصولی و منطبق با روش های علمی ارایه دهند.

احیا قانون، این ساز مهجور و فراموش شده، نخستین بار در هنرستان های موسیقی ملی توسط زنده یاد استاد مهدی مفتاخ صورت گرفت و شاگردانی که شرح آنها در اکثر نوشته های مرتبط آمده است ترتیب شدند.

سال ها، این ساز به دلیل فقدان ادبیات غنی، به صورت ساز دوم، در مراکز رسمی موسیقی آموزش داده می شد و مدرک تحصیلی به آن تعلق نمی گرفت.

خانم ملیحه سعیدی، طی چهل سال تحقیق، تدریس و آموزش دست نوشته های قبل از انتشار خود به هنرجویان و مشاوره های طولانی با اساتید موسیقی، ادبیات این ساز را غنی ساخت.

با تدوین کتاب هایی، شامل قطعه ها و تمرین های ساخته شده توسط خود و قطعات شناخته شده ی اساتید سازهای دیگر ردیف و تاریخچه و بخصوص کنسرت های آموزشی متعدد، توانستند هنرآموزان فراوانی را جذب فراگیری این ساز نمایند و نهایتآ انها را از نظر تکنیک و اطلاعات موسیقایی به سطحی برسانند که مدرک تحصیلی رسمی از ابتدایی تا کارشناسی به آنها تعلق گیرد.

شرح کامل انواع دیگر قانون در گشور های دیگر، ساخت آن در اندازه های متفاوت و توضیحات مشروح درباره ی کوک، سیم انداختن، تعویض پوست و تعمیرات اولیه و نگهداری آن در کتاب اول ساز قانون، نوشته ی خانم ملیحه سعیدی آمده است.

و اکنون، انتشار مجموعه ی هفت جلدی تالیفات سرکار خانم سعیدی اجری است به تحمل رنج ها و مشکلاتی که در این راه متحمل شده اند: «رنج عشق، مزد عشق است».

با آرزوی تداوم فعالیت های فرهنگی ای هنرمند

ارفع اطرایی

تهران -1384

 

خرید کتاب آموزش ساز قانون ملیحه سعیدی جلد دوم

در همین سایت دلشاد موزیک شما میتوانید کتاب آموزش ساز قانون ملیحه سعیدی جلد دوم را به صورت آنلاین خریداری کنید.

همچنین بهتره بگیم سایت دلشاد موزیک بزرگترین آرشیو و فروشگاه آنلاین کتاب‌های حوزه موسیقی هست و شما میتوانید تقریبا هر کتابی که دلتون میخواهد رو در این کتابخانه پیدا کنید و به صورت آنلاین خرید کنید.

برای دیدن همه کتاب‌ها روی عکس یا لینک زیر کلیک کنید:

دیدن همه کتاب های فروشگاه دلشاد موزیک