پکیج دو جلدی کتاب تکنیک ارکستراسیون اثر کنت ویلر کنان و دونالد گرنتهام

مقدمه کتاب تکنیک ارکستراسیون

چگونه می توان دانش «ارکستراسیون» را آموخت؟

در مرحلۀ نخست لازم است آموزه‌های پایه‌ای که در این دانش وجود دارد را آموخت. این آموزه‌ها عبارت‌اند از:

1. دانستن نام سازها
2. دانستن اصطلاحات ارکستری سازها که به زبان‌های ایتالیایی، آلمانی و فرانسوی است. زیرا پارتیتورهای آثار موسیقی به این زبان‌ها به چاپ رسیده است.
3. دانستنِ چگونگی قرارگرفتن سازها در صفحات یک پارتیتور
4. دانستن وسعتِ صوتی هر ساز
5. نت‌نویسی صحیح و مناسب، شامل انتقالات و کلیدهای مخصوص
6. دانستن توانایی‌ها و محدودیت‌های تکنیکی هر ساز (این آشنایی الزاماً شامل نواختن هر ساز نیست)
7. دانستن مشخصات پارتیتورهای ارکسترهای مدارس موسیقی.

این اطلاعات را می توان از توضیحات استادان موسیقی در کلاس‌های موسیقی، مراجعۀ کُتُبِ موسیقی، مطالعۀ دقیقِ پارتیتورهای ارکستری، گفتگو با نوازندگان ارکستر و دیدن سازها آموخت.

روش دیگری که می‌توان از طریق آن دانش «ارکستراسیون» را آموخت، شنیدنِ دقیقِ قطعات موسیقی، همراه با مطالعۀ دقیق پارتیتور آن است. در این روش به این نکات باید توجه کرد:

1. تشخیص ویژگی کیفیت صوتی هر ساز
2. ترکیب اصوات سازهای گوناگون با هم
3. تشخیص صوتِ افه‌های ویژه

گفتی آنکه رنگِ صوتی سازها را نمی‌توان با کلمات، به حدّ کافی توضیح داد. به‌عنوان‌مثال در همین کتاب آمده: «صدای ساز کلارینت در منطقۀ صوتی بم «تاریک» است؛

اما تا کسی این صدا را نشنیده و در گوش و ذهن او تأثیر نگذارد، هرگز درک واقعی از آن رنگ مخصوص را نخواهد داشت و در پیِ آن نخواهد توانست آن رنگ مخصوص را در خلق ارکستراسیون به‌کار برد.

به نظر نمی‌رسد که به همۀ افراد بشر به یک نسبت «حافظه» و «خلاقیتِ شنیداری» اعطا شده باشد؛ اما می‌توان به‌وسیلۀ تمرین و ممارست حافظه و خلاقیتِ شنیداری را قوی‌تر، روشن‌تر و خلاق‌تر ساخت.

هر زمان که شاگرد، اطلاعات گفته‌شده را آموخت، می‌تواند این اطلاعات را در تمرینات «پارتیتورنویسی» مانند نوشتن قطعاتی برای پیانو و ارگ و یا گروه‌های ارکستری و غیره به کار گیرد.

همیشه در کلاس ارکستراسیون شاگردان بااستعدادی هستند که مایل‌اند به سرعت در کار آهنگسازی پیشرفت کنند و از ابتدا برای ارکستر قطعه بنویسند.

واضح است برای ارکستر قطعه نوشتن وضعیتِ مطلوبی است چون ایده‌های موسیقایی با سازهای ارکستر در فکر و اندیشۀ آهنگساز تصویر می‌شوند و شکل می‌گیرند؛

اما نمی‌توان انتظار داشت که همۀ شاگردان کلاس ارکستراسیون استعدادِ آهنگسازی داشته باشند. واضح است که توانایی نوشتن قطعه برای ارکستر یکی از مفیدترین و مهم‌ترین مهارت‌هایی است که شاگرد باید در طی دوره و کلاس ارکستراسیون به دست‌آورد.

فرض نویسنده این است شاگردانی که از این کتاب دانش ارکستراسیون را می‌آموزند دانش «هارمُنی» را به صورت کامل در گذشته آموخته‌اند.

تجربۀ نویسنده نشان می‌دهد نوشتن نکات ضعیف در یک قطعه، اغلب نتيجة عدم فهم دانش هارمُنی و ساختمان کلی موسیقایی است تا نقصانِ آگاهی از دانش ارکستراسیون.

اگر در یک تنظیمِ ارکستری اصولِ چگونگی «حرکت افقی بخش‌های صوتی»، «فضاگذاری»، «دوبله‌ها» به‌خوبی به کار گرفته نشود، هیچ رهبر ارکستر ماهری نمی‌تواند صدای مطلوبی از ارکستر اخذ کند، این کار بدون درک محتوای هارمُنی و فُرمِ نوشتن یک قطعۀ دقیق و بی‌عیب امکان‌پذیر نیست.

نكتۀ مهم اینکه در ارکستراسیون باید خطوط ملودیک را ملاک قرار داد و نه «نت‌های مجزا». در غیر این صورت نتیجۀ کلی یک قطعه مغشوش شده و بخش هر نوازنده، غیرموسیقیایی و برای اجرا ناخوشایند خواهد بود.

در پایان قاطعانه نمی‌توان تأکید کرد که کار دقیق، توجه به جزییات و نگرشِ عملی، همۀ اجزای یک ارکستراسیون موفق است.

هر کسی که آخرین تمرین یک ارکستر را دیده، می‌داند که به خاطر اشتباهات در نت‌های نوازندگان ارکستر، زمان چگونه تلف می‌شود و به هدر می‌رود، حالتِ روحی اعضای ارکستر به هم می‌ریزد و چه قدر غیردقیق بودن پارتیتور برای ارکستر گران تمام می‌شود.

در مورد توجه به جزییات، هزاران نکتۀ کوچک در مورد پاتیتور وجود دارد. نکاتی که به نظر ابتدایی می‌رسد؛ اما هنگامی که این نکات ابتدایی روی‌هم انباشته می‌شوند اختلافاتی را بین پارتیتور قابل اجرا و پارتیتور غیرقابل‌اجرا به‌وجود می‌آورند.

البته نکتۀ مهم توجه به نگرش عملی است که مستلزم توانایی دستیابی به بهترین صدا با مفاهیم ساده است.

ارکستراسیون یک نوع عمل مبهم و آسمانی نیست که صرفاً زادۀ «الهام هنری» باشد؛ بلکه عملی واقعی و متکی به تکنیک‌های زمینی است.

اگرچه واژگانِ «ارکستراسیون» و «سازشناسی» گاهی به‌صورت مترادف به کار برده می‌شوند، لازم است از نظر معنی و مفهوم به‌تفاوت آنها از دید موسیقیدانان و طرح آن در این کتاب پردازیم.

واژۀ ارکستراسیون در معنی و مفهوم واقعی خود مراحل عملی نوشتن یک قطعۀ موسیقی برای ارکستر است.

در صورتی که واژۀ سازشناسی به معنی و مفهومِ مطالعه و تحقیق دربارۀ سازها است. این مطالعه و تحقیق دربارۀ ساختمان، تاریخچه و توانایی‌های سازها صورت می‌گیرد گاهی واژۀ سازشناسی در ارتباط با فهرست سازهایی است که برای اجرای یک قطعۀ به‌خصوصِ موسیقی که موردنیاز است به کار می‌رود.

باید دانست هر کس که طالب آموختن دانش ارکستراسیون است باید تا حدّ فراوانی دانشِ سازشناسی را بیاموزد. در پایان باید گفت: تداخلِ معنی و مفهوم دو واژۀ «ارکستراسیون» و «سازشناسی»، اجتناب‌ناپذیر است. گاهی معنی واژۀ «ارکستراسیون» در معنی واژۀ «سازشناسی» ادغام می‌شود.

قبل از توضیح دربارۀ سازها و بخش‌های ارکستر، نگاه کوتاهی به مفهوم ارکستر به‌عنوان یک کل در این کتاب می‌اندازیم.

منظور از ارکستر، «ارکسترسمفونیک» است؛ اما اصطلاحِ ارکسترسمفونیک معنی دقیقی ندارد؛ زیرا گروه‌های سازهای ارکسترسمفونیک از نظر اندازه و ترکیب متفاوت‌اند.

نمودارهای صفحات بعدی، فهرستی از سازهای ارکستر است و حدوداً نشان می‌دهد که چه تعداد از سازها در ارکسترها در اندازه‌های مختلف دیده می‌شود.

پرانتزهایی که در کنار اعداد در این نمودارها قرارگرفته به این معنی است که استفاده از آن ساز قطعی نیست و می‌تواند در آن گروه قرار بگیرد یا نگیرد.

اگرچه سازهای «چلستا» و «پیانو» عضو همیشگی ارکستر نیستند اما می‌توان آن دو را در هر یک از گروه‌ها قرارداد. ساز «هارپ» نیز که در خانوادۀ سازهای «اضافی» (extra) است، به هیچ‌یک از چهار گروه سازهای ارکستر (که در صفحات بعدی آمده) تعلق ندارد.

 

پیشگفتار کتاب تکنیک ارکستراسیون

در سال ۱۳۵۳ انتشارات دانشگاه تهران کتاب «کنترپوان» اثر «کنت‌کنان» با ترجمۀ دکتر «هرمز فرهت» را منتشر کرد، در آن سال با نام کنت‌کنان آشنا شدم.

به هنگام تحصیل در آمریکا با کتاب «تکنیک ارکستراسیون» اثر این آهنگساز برخورد کردم. این کتاب در آن روزها در دانشگاه و کنسرواتورهای معتبر آمریکا تدریس می‌شد.

از همان روزها مایل بودم و آرزو م‌یکردم روزی این کتاب را به فارسی ترجمه کنم، چون اعتقاد داشتم مطالعۀ این کتاب برای آهنگسازان جوان و هنرجویان موسیقی در ایران جنبۀ حیاتی دارد و راهگشای آنان خواهد بود.

در همۀ فعالیت‌های فرهنگی‌ام همیشه دست به ترجمه و تألیف آثاری زده‌ام با این هدف که این آثار بتواند برای دانشجویان موسیقی کشورم «به‌خصوص رشتۀ آهنگسازی» مفید و تأثیرگذار باشد.

در سال ۱۳۶۲ کتاب «اصول ارکستراسیون» اثر «ریمسکی کُرساکُف» را ترجمه کردم. پس از چاپ این کتاب، در همۀ این سال‌ها اثر دیگری در این زمینه به چاپ نرسید.

کتاب «تکنیک ارکستراسیون» تألیف کنت کنان (کتاب حاضر) می‌تواند اطلاعات و مطالب کتاب «اصول ارکستراسیون» اثر «ریمسکی کُرساکُف» را کامل کند؛ اما مطالب کتاب «تکنیک ارکستراسیون» کنت‌کنان امروزی‌تر و بدیع‌تر است.

یکی از خصوصیات بارز و مهم کتاب کنت‌کنان ارائۀ تمریناتی است که در پایان هر فصل آمده است و همچنین آوردن نام آهنگسازان و توصیۀ به مطالعه پارتیتور و شنیدن آثاری که در این کتاب از آن‌ها نام برده شده است.

دانشجوی موسیقی می‌تواند پس از مطالعۀ فصل‌های این کتاب به‌تدریج مثال کوتاه چهار بخشی از کُرال باخ را آرام، آرام برای ارکستر کامل تنظیم کند و با مراحل تدریجی «ارکستراسیون» آن آشنا شود.

این کتاب در حقیقت یک کتاب درسی است که می‌توان آن را در مکان‌های آموزش موسیقی چون دانشکده‌های موسیقی و آموزشگاه‌های آزاد موسیقی تدریس کرد.

جنبۀ دیگر این کتاب «خودآموز» بودن آن است. هنرجوی علاقه‌مند و مشتاق می‌تواند خود به‌تنهایی آن را مطالعه کند و بهره‌گیرد.

دربارۀ روش بهتر برای استفاده از این کتاب مؤلف توضیحاتی در «پیشنهادهایی برای استفاده از این کتاب» داده‌است که خواندن این «پیشنهادها» به مخاطب توصیه می‌شود.

ترجمۀ این کتاب را از سال ۱۳۷۷ آغاز کردم اما هر بار به دلایل مختلف ادامۀ ترجمه به تعویق افتاد. تا اینکه در تابستان ۱۳۸۱ توانستم ترجمۀ آخرین فصل کتاب را به پایان برسانم؛ اما این پایان کار نبود، هنوز مراحل دشوار کار چون؛ ویراستاری متن، مقابلۀ ترجمه با اصل کتاب و انتخاب ناشر مانده بود.

تا روزی در پاییز همان سال پس از سال‌ها دیداری با احمدرضا احمدی دوست شاعر و هنرمند رخ داد. او دربارۀ فعالیت‌های فرهنگی‌ام پرسش کرد. پس خبر پایان‌یافتن ترجمۀ کتاب «ارکستراسیون» اثر کنت‌کنان را به او دادم.

روزی دیگر متن ترجمۀ کتاب را به او سپردم.

سپس او با پیگیری شبانه‌روزی مسئولیت ویراستاری، تنظیم متن، غلط‌گیری و یافتن ناشر برای نشر این کتاب را به عهده گرفت و تا به سرانجام رسیدن این فعالیت فرهنگی مرا یاری کرد. کوتاه بگویم:

اگر همت و یاری‌های احمدرضا احمدی نبود شاید این کتاب هیچ‌گاه به چاپ نمی‌رسید.

برای چاپ نسخه جدید که اکنون در اختیار شماست لازم می‌دانم که از آقای محمود سیدهندی به‌خاطر ویراستاری مجدد و آقای فرشاد مشفقی برای تصحیح و ترجمۀ برخی از مطالب جدید تشکر کنم و همچنین از آقای مجید وطنیان که زحمات فراوانی را برای چاپ ویرایش جدید کشیدند قدردانی می‌کنم.

هوشنگ کامکار

آبان ۱۳۹۸

فهرست کتاب تکنیک ارکستراسیون

پیشگفتار

یادداشت ناشر

درآمد

پیشنهاداتی برای استفاده از این کتاب

فصل اول

• مقدمه

فصل دوم

• سازهای زهی

فصل سوم

• گروه سازهای زهی

فصل چهارم

• آرشه‌کشی و افکت‌های مخصوص

فصل پنجم

• سازهای بادی‌چوبی

فصل ششم

• گروه سازهای بادی‌چوبی

فصل هفتم

• سازهای بادی‌برنجی (هورمن)

فصل هشتم

• سازهای بادی‌برنجی (ترومپت، ترومبون و توبا)

فصل نهم

• گروه سازهای بادی‌برنجی

فصل دهم

• نوشتن آکُرد برای هر گروه از سازها و کل ارکستر

فصل یازدهم

• مشکلات نوشتن آثار پیانویی برای ارکستر

فصل دوازدهم

• نوشتن برای بادی‌چوبی‌ها، هورن‌ها و سازهای زهی

فصل سیزدهم

• سازهای کوبه‌ای (با فواصل معین)

فصل چهاردهم

• سازهای کوبه‌ای (با فواصل نامعین)

فصل پانزدهم

• هارپ، چلستا و پیانو

فصل شانزدهم

• گروه‌نویسی برای ارکستر کامل

فصل هفدهم

• تدابیر ویژه

فصل هجدهم

• سازهای کم‌کاربرد

فصل نوزدهم

• نوشتن برای ارکستر مدرسه‌ای (غیرحرفه‌ای)

فصل بیستم

• نوشتن پارتیتور و بخش‌ها

پیوست الف

• سازهای الکترونیک، سینتی‌سایزرها و سمپلرها

پیوست ب

• محدوۀ صوتی خواننده‌ها و گروه کُر

پیوست ج

• فهرست نام‌های خارجی برای سازها و اصطلاخات ارکستری

پیوست د

• وسعت‌صوتی سازها
• منابع

 

فهرست مجموعۀ صوتی کتاب تکنیک ارکستراسیون

فصل سوم

• مثال 3
• مثال 4
• مثال 5
• مثال 6
• مثال 7
• مثال 8
• مثال 9
• مثال 10
• مثال 11

فصل ششم

• مثال 11
• مثال 12
• مثال 13
• مثال 14

فصل نهم

• مثال 2
• مثال 3

فصل دهم

• مثال 12
• مثال 13
• مثال 14
• مثال 15

فصل یازدهم

• مثال 3
• مثال 4
• مثال 6

فصل دوازدهم

• مثال 2
• مثال 3
• مثال 5

فصل شانزدهم

• مثال 4

 

خرید آنلاین کتاب پکیج دو جلدی کتاب تکنیک ارکستراسیون اثر کنت ویلر کنان و دونالد گرنتهام

در همین سایت دلشاد موزیک شما می توانید کتاب پکیج دو جلدی کتاب تکنیک ارکستراسیون اثر کنت ویلر کنان و دونالد گرنتهام را به صورت آنلاین خریداری کنید.

همچنین بهتره بگیم سایت دلشاد موزیک بزرگترین آرشیو و فروشگاه آنلاین کتاب های حوزه موسیقی هست و شما میتوانید تقریبا هر کتابی که دلتون میخواهد رو در این کتابخانه پیدا کنید و به صورت آنلاین خرید کنید.

برای دیدن همه کتاب ها روی عکس یا لینک زیر کلیک کنید:

دیدن همه کتاب های فروشگاه دلشاد موزیک