کتاب شیوه‌ی نی نوازی محمدعلی کیانی نژاد

فهرست مطالب کتاب شیوه‌ی نی نوازی

• مقدمه
• پیشگفتار
• بررسی عملکرد دستگاه تنفس در ساز سازی
• بررسی نحوه صدا دهی و شیوه­های دمیدن در ساز بادی
• راهکارهایی جهت صدا سازی در نی
• نی هفت­بند و طرز ساختن آن
• اندازه­گیری و محاسبه­نی
• طرز سوراخ کردن نی بدون نمونه و الگو
• حدود صوتی نی در صداهای مختلف آن
• حدود صوتی نی هفت بند در طول­های متفاوت
• ردیف نوازی با نی
• توضیحات تکمیلی ردیف نوازی با نی
• انگشت گذاری­های اصولی در نی نوازی
• یادآوری چند نکته جائز اهمیت برای آهنگسازان و اطلاعاتی در مورد انواع نی و بعضی از تکنیک­‌ها
• نکات بسیار مهم برای هنر جویان پیش از اجرای دروس آموزشی
• تئوری موسیقی همراه با اصطلاحات دوره تکمیلی
• منابع و ماخذ
• دوره آموزشی

 

توضیحات محمدعلی کیانی نژاد

«هوالجمیل»

خدای را سپاس می گوییم که رحمت بی پایان او شامل حال ما گشته تا بتوانیم سهم کوچکی در اشاعه موسیقی، این هنر لایزال داشته باشیم و به یاری او چاپ جدید کتاب شیوه نی نوازی را در اختیار عاشقان این ساز قرار دهیم.

در کتابی که اینک فرا روی شماست که حاصل سال‌ها تجربه آموزش این هنر و این ساز می باشد برای اولین بار تکنیک های اساسی در نوازندگی نی به صورت نظری به عنوان جایگزین بخش شناخت سازهای بادی ایران آورده شده است.

به خاطر اهمیت موضوع و درک بهتر هنرجویان از این مطالب فیلم آموزشی مربوطه نیز به همرا این کتاب ارایه می شود.

بعلاوه در ادامه تمرینات قبلی قطعات جدیدی نیز اضافه شده که صرفآ “در جهت پیشبرد سازی نی و پشرفت هنرجویان می باشد، چرا که پس از سالها تجدید چاپ و تدریس این کتاب به این نتیجه رسیدم که بهترین شیوه برای دوره ابتدایی و متوسطه ساز نی کتاب حاضر می باشد.

قطعات اضافه شده علاوه بر ایجاد انگیزه بیشتر در هنرجویان آنها را با ملودیهای متنوع از جمله موسیقی اقوام مختلف کشورمان نیز اشنا می سازد.

ضمنا ” از تمامی هنرجویان و مدرسین محترم این شیوه خواستارم کتاب حاضر را که در نهایت دقت تصحیح شده و تصاویر از نظر انگشت گذاری و اجزا به ساده ترین روش نشان داده شده اند تهیه بی فرمایید. بنده این چاپ را از هر نظر مورد تایید می دانم.

با سپاس فراوان از اساتید محترم روانشاد سید مرتضی ذاکری (نثر مقدمه)، غلام حسین امیرخانی (خط روی جلد) و سروران هنرمند آقایان حسن عقیلی و مهدی حاجی محمدی (طرح روی جلد).

در پایان لازم می دانم از عزیزانی که مرا در چاپ این کتاب یاری داده اند تشکر و قدردانی بنمایم:

محمد امامی (برای تهیه فلم و در اختیار نهادن مطالب پایان نامه)، بابک منوچهری، حسین یزدان پنا و امید مصطفوی ( نت نگاری و صفحه ارایی دروس)، زهره مطمین فعال ( تنظیم و صفحه ارایی متن)، احسان سیاره ( طراحی اشکال نی) و صادق چراغی ( جمع آوری قطعات محلی).

با سپاس فراوان

محمد علی کیانی نژاد

مقدمه کتاب شیوه‌ی نی نوازی

از آن دیرینه های دور که آدمی در سر آغاز خویشتن شناسی، ستای(صدای) خوش خود را شناخت و نوای باد در دل نای را شنید، تا به آواز و ساز هماهنگ رسید، هزاران ابزار برای خواروبار و خور و خواب و خشم و خون و کار و کام خود ساخت و از آن همه یکی چند، برای دلش آفرید.

از این چند، یکی با سوخته دلان و سرخوشان همنواتر است، زیرا با دل و ستای آدمی نردیکتر و آن همان است که نام نای را در پارسی به خود گرفته است، همان نامی را که را زندگانی آدمی به آن وابسته است و از همین روی برایش سروده اند که:

شگفتا همدمی بود او دهقان را                   که دم خوردی و دم دادی جهان را

پژوهندگان دیده اند که بر نگاره های نشسته بر سنگها و دستانهای نبشته بر دفترها، از گذشته های بابل و آشور تا هفت خان باستان و خروش مغان و بزم خسروان، هرگاه که یادی از رویدادهای پاینده شده است.

و سخنی از سرگذشتی ماندنی رفته است.  همانجا نامی از نوایی نوین، در دستگاه ساز و آواز ایرانی پدیدار است.

چه از روزگار درخشان هخامنشیان و جشن های پیروزی آنان و چه از آرایش سوران پارت در پهنه های رزم و هم از بزم و شکار ساسانیان و از «کین ایرج» و «سیاووش» و «مویه زال» و «گنج باد آورد» و « رنج فرهاد» و «چهره طاقدیس» و دلدادگی های «داد آفرید»؛

و شاد آفریتی های «بامشاد» و «خجسته» پردازی های «باربد» تا روزگاران «فراز»، همه جا سخن از نایی است که نوای آن به گوش جان می نشیند و می گوید که در نوا و بی نوایی، هماهنگ دل مردم گفته ها گفته است، آنچنان که برایش گفتند:

هر که او از هم زبانی شد جدا                  بی نوا شد گر چه دارد صد نوا

نای در سرزمین ناهیدی ایران دل ناله های مردمی را در «پهلوی» ها سر داده و «داستانهای پهلوانی» را باز گفته و با شادیها و پایکوبی ها و انده شکنی ها «سرنا» بوده و در کارزارها و گیر و دار ها «گرنا» تا آنجا که نکو خویان خوش خوان و سبک جانان گران جام کارها کردند.

درخشان تا آهنگ و دستگاه ساز و ستای ایرانی در دفترهای دانش بر برگهای روشن نشست و پهنه های تابان هنر را گشود و پایه ای یافت که در فرو بر «اندیشه های فرابی» ها و فراباز پندار ها «پورسینا»ها و دیگر از اندیشمندان و دانشوران وهنر دوستان تایید و چنان برآمد.

در دلها جای گرفت که همدل و همنوا با آنان شد که یاری آن را یافته بودند که هنگام به خدا رسیدن و از او گفتن و از او شنیدن، گوش را می گذارند و در ژرفای دل، شیدا و سرمست، نوای خدا را از درون نای می شنوند.

و آنگاه دست از جان شسته را بر خاک می افشانند و پای بر سر هستی می کوبند و دستار افکنده و گریبان چاک، بی خود از خود با نوای رهروان پاک و پارسایی سر می دهند که:

آنچه نی می گوید اندر زیر و بم                    فاش اگر گویم، جهان بر هم زنم

سخن کوتاه، نای از فراز ترانه و چکامه و نبشته و سخن به روزگار ما آمد و هرازگاه گذشته ها بهتر و بالاتر تا آنکه دلی از سر درد و در پس پرده هنر با نی گوشه گرفت.

دل سوزاند و کار کرد و رنج برد تا در دمادم اندوه مردمی همراه «هزار داستان» و همراز «چکاوکان» در فراز «گلنون» سرود افرینان «شیراز» و سخن پردازان « خراسان» و نوازندگان شاد نوای «اصفهان» چنان شکوه « ماهور» در ساز نوشین روانها و همرنگ « سبز در سبز»، «دیلمان» و «مازندران» و هماهنگ «گلریزان» کناره های «شهناز»، «زاینده رود» و همسان فروغ افشان «خاوران» و همپای تشنه ای از دشت خودباختگان، پوینده و نستوه آهنگی به کاربرد و آنگها ساخت وبا «راز و نیاز» پارسایان و «سوز و گداز» «مهرورزان» و « شکسته» دلان همرا شد و راهی زد که از پس رنجی گران ره آورد آن، کارها شد کارستان که پیر مغان گویی به آرزوی دل خود رسید و با او گفت:

با لب دمساز خود گر جفتمی                 همچو نی می گفتنی ها گفتمی

ناگفته نگذارد که این دفتر که به پاس رنج گران استاد حسن کسایی پیشکش آستان هنر او شده است، برای نخستین بار است که به گونه ای نوشته می شود و به خوبی آشکار است که نارسایی و کمبودهایی دارد.

و با این همه امیدوار است که در جای پذیریش استاد و دیگر از هنرمندان شایسته بنشیند و این شدنی نیست مگر آنگاه که ار همه کمبود ها چشم درپوشند و به راهنمایی و یاری برای کار آینده بیپردازد، چه خود می دانند که:

اتش است این بانگ نای و نیست باد                  هر که این آتش ندارد نیست باد!

 

در کتاب شیوه نی نوازی، تالیف محمدعلی کیانی نژاد، که حاصل سال‌ها تجربه آموزش این هنر و این ساز می‌باشد، برای اولین بار تکنیک‌های اساسی در نوازندگی نی به صورت نظری به عنوان جایگزین بخش شناخت سازهای بادی ایران آورده شده است.

به خاطر اهمیت موضوع و درک بهتر هنرجویان از این مطالب فیلم آموزشی مربوطه نیز به همراه کتاب شیوه نی نوازی ارائه می‌شود. به علاوه در ادامه تمرینات قبلی کتاب شیوه نی نوازی قطعات جدیدی نیز اضافه شده که صرفا در جهت پیشبرد ساز نی و پیشرفت هنرجویان می‌باشد.

قطعات اضافه شده علاوه بر ایجاد انگیزه بیشتر در هنرجویان، آن‌ها را با ملودی‌های متنوع از جمله موسیقی اقوام مختلف کشور نیز آشنا می‌سازد.

 

پیشگفتار کتاب شیوه‌ی نی نوازی

گروه سازهای بادی در میان آلات موسیقی در تمام دوره ها از ماقبل تاریخ تا به امروز و در تمام فرهنگها جایگاه با اهمیتی داشته است. طیف کسترده ی این ساز ها دارای چنان تنوعی است که تنها عامل مشترک در آن ها بکارگیری هوای مرتعش به عنوان مولد اصلی صدا است.

برخی از سازهای بادی با گذشت هزاران سال تقریبا بدون تغیر باقی مانده اند و این در حالی است که بسیاری از آنها تغیرات بزرگی را پشت سر گذارده اند.

در طول تاریخ، در صورت عدم رضایت کامل از کارایی یک ساز همیشه چاره اندیشی وتلاش برای رفع عیب، بسته به سطح تکامل ابراز و فناوری زمان صورت گرفته است.

در بستر عملکرد متقابل نیازهای موسیقی و امکانات فنی، سازهای بادی نیز تغییر و تکامل یافته اند و گاه سازهای کاملا جدیدی ابداع شده است. در سازهای بادی انرژی لازم برای به صدا در آمدن ساز یا ایجاد صوت از طریق باد یا دی اکسید کربنی تامین می گردد.

نوازنده از ریه خود خارج کرده واز طریق لبهای به داخل ساز هدایت می کند که در گونه های مختلف سازهای بادی، این روش دمیدن تا حدی فرق کی کند. عمل دمیدن در ساز به اندامهای داخلی از قبیل ششها، نای، قفسه سینه، زبان، دندانها و لب ها مربوط میشود.

بیان این نکته الزامیست که در امر نوازندگی عوامل متعدد دیگری نیز دخیل هستند که در این نوشتار به یکی از مهمترین آنها پرداخته خواهد شد و قابل ذکر است که بدست آوردن مهارت تمام در نوازندگی، مستلزم حل همگی این عوامل است و نیاز به سالها تمرین و پشتکار و علاقه مندی دارد.

در زمینه سازهای بادی و مشکلاتی که همواره دامنگیر این نوع سازها بوده است می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ایجاد صدای مطلوب ساز
• راحت بودن نوازنده در موقع اجرا
• ایجاد فواصل و فرکانسهای دقیق
• افزایش وسعت صدای ساز و …

در مورد سازهای بادی برنجی و چوبی غربی، برخی از مشکلات عنوان شده به خاطر مکانیزم بکار رفته در سازها حل شده است. ولی در مورد سازنی که تنها ساز بادی مورد استفاده در موسیقی دستگاهی ایران است.

مشکلات یاد شده همیشه پیش روی نوازنده ها بوده است و شاید به نوعی باعث علاقه مندی کمتر بوجود آمدن شیوش یا رنگ خاص در این سازها می شود و ارتباط زیاد به نوازنه دارد، چرا که هر چقدر تماس با ساز کمتر باشد رنگ صدای ساز استقلال بیشتری داشته و نوازنده کمتر در این امر دخالت دارد.

البته در مورد این ساز ها معیارهای دیگری باعث تمایز نوازنده ها از همدیگر می شود.

نی هفت بند در بین سازهای بادی به لحاظ دمیدن و ایجاد صدا شاید به نوعی منحصر به فرد باشد. چرا که گونه های دیگر سازهای، چه آن دسته که قمیش دارد (تک زبانه یا دوزبانه) هستند یا دسته ای که بادی برنجی بوده و از لبها به عنوان تکانه یا زبانه استفاده می شود.

و یا در برخی از سازهای لبه ای همچون فلوت، کاملا نحوه دمیدن واخذ صدا با نی هفت بند متفاوت است. یکی از علت های تفاوت این ساز نسبت به سازهای بادی دیگر، باز بودن دهان نوازنده در هنگام دمیدن است.

این عمل به گونه ای دیگر در این ساز انجام می شود مه در نهایت این ساز به عنوان یک ساز لبه ای مطرح خواهد شد. البته این مطلب تا حدودی ایجاد شبهه و تردید میکند که در پی حل این مساله خواهیم بود.

بی گمان عمل دمیدن در این ساز همانند دمیدن د فلوت می باشد ولی در ساز نی با به کار بردن زبان و داندانها، به گونه ی دیگر عمل دمیدن بوسیله لب صورت می گیرد.

عمل دمیدن و پرتاب نفس در نی نکته مهیمی است که اگر نوازنده توانایی انجام این عمل را داشته باشد خیلی از مشکلات این ساز از میان برداشته می شود و نوازنده تسلط کافی را به ساز پیدا می کند.

ولی انجام این عمل به آسانی میسر نبوده و شرایط راحتی در شش‌ها و قفسه سینه، زبان و فک نوازنده را می طلبد که بدون ایجاد شرایط گفته شده این امر ممکن نیست و باعث بروز پاره ای مشکلات می شود.

آگاهی به نحوه تولید صدا در ساز و مقدار نفس لازمی که باید  در هر منطقه صوتی (رجیستر صدایی) مصرف شود، آگاه بودن به نحوه صحیح نفس لازمی صحیح نفس کشیدن و ذخیره آن در شش‌ها، چگونگی مصرف هوایی شش‌ها، عملکرد شش‌ها هنگام تنفس و مواردی از این قبیل، موضوعاتی است.

در این بحث بدان پرداخته می شود که فهم این قضایا می تواند کمک زیادی در جهت رفع مشکلات این ساز باشد.

بار دیگر ذکر این نکته الزامیست که مطالب گفته شده به تنهایی باعث پیشرفت یک نوازنده نیست و عوامل متعددی در این امر دخالت دارد که این نوشته به آن اشاره نشده است که خود مجال و بحثی دیگر می خواهد.

کتاب شیوه نی نوازی اثر محمدعلی کیانی نژاد در ۲۲۰ صفحه همراه با CD توسط نشر تصنیف منتشر شده است.

 

توضیحات پشت جلد کتاب شیوه‌ی نی نوازی

بشنو از نی چون حکایت می کند

از جدای‌­ها شکایت می­کند

در کتابی که اینک فرا روی شماست که حاصل سال­‌ها تجربه آموزش این هنر و این ساز می­باشد، برای اولین بار تکنیک‌های اساسی در نوازندگی نی به صورت نظری به عنوان جایگزین بخش شناخت سازهای بادی ایران آورده شده است.

به خاطر اهمیت موضوع و درک بهتر هنرجویان از این مطالب فیلم آموزشی مربوطه نیز به همراه این کتاب ارائه می­شود.

آنچه نی می­گوید اندر زیر و بم     فاش اگر گویم، جهان بر هم زنم

 

خرید کتاب شیوه نی نوازی

در همین سایت دلشاد موزیک شما میتوانید کتاب شیوه نی نوازی را به صورت آنلاین خریداری کنید.

همچنین بهتره بگیم سایت دلشاد موزیک بزرگترین آرشیو و فروشگاه آنلاین کتاب های حوزه موسیقی هست و شما میتوانید تقریبا هر کتابی که دلتون میخواهد رو در این کتابخانه پیدا کنید و به صورت آنلاین خرید کنید. برای دیدن همه کتابها روی عکس یا لینک زیر کلیک کنید:

دیدن همه کتابهای فروشگاه دلشاد موزیک