فهرست کتاب متد آموزشی باغلاما و دیوان جلد اول
مقدمهی نویسنده
مقدمهی مترجم
بخش یکم: شناخت اجزای باغلاما
- اجزای باغلاما
- سیم‌های باغلاما
- کوک
- کوک کردن پرده‌ها با دستان
- نام نتها
- مضراب
- محافظت و نگهداری ساز باغلاما
- خطوط حامل
- علامت کلید سُل و نامگذاری نت روی خط حامل
- خطوط اضافه (خطهای تکمیلی)
- نت پایه یا پردهی استقرار
- کوککردن باغلاما
- طرز گرفتن ساز و شیوهی نشستن
- روش گرفتن مضراب با دست راست و حالت مچ
- روش گرفتن ساز
- روش قرار گرفتن انگشتان دست چپ
- طرز گرفتن ساز برای کسانی که چپدست هستند
بخش دوم: نتها و زمان آنها
- نت سیا (یک ضربی)
- نت چنگ
- نحوهی مضراب نت چنگ
- روش اجرای میزان
- دولا خط پایان: ||
- دو خط تکرار: ||
- نت لا و به کار بردن انگشت سوم
- آموزش نت سُل و لا
- نتِ فا
- اجرای فا و سُل
- برش و جابهجا کردن انگشت اول
- اجرای نت فا، سُل و لا
- نت می
- خط اتصال
- علامت سکوت سیاه
- نت رِ
- به کار بردن انگشت دوم
- نت دو
- علائم تغییر دوم
- نت دو
- علائم تغییر دهنده
- نت میبمل
- کاربمل (کُرن)
- نحوهی انگشتگذاری مابین نتها
بخش سوم: اجرای مضراب چنگ و سیاه
- اصول اجرای میزان
بخش چهارم: دولاچنگ یا (مضراب ربع)
- اجرای مضراب های چنگ و دولاچنگ
- علامت سکوت چنگ
- نقرات
- تُن، مَقام، ضرب
- نت سی
- نت لا (دست باز سیم زیرین)
- نت فادیز
- نت سی (اکتاو بالا یا پایین دسته)
- ضرب یا مِسقَط با پایهی سی (کاران فیل یا قاران فیل)
- علامت بِکار یا نت طبیعی
- نُت دو و رِ پایین دسته
- علامت اُکتاو
- نت سی کاربِمُل پایین دسته
- گسترهی صوتی پای کَرَم (مقام کرک)
- پای کرم روی نت پایهی رِ
- به کاربردن انگشت چهارم
- نتِ سیبِمُل پاییندسته
- بِمُل یا بمکردن فاصلهی درجهی ششم در مقام کرم
- نت سی کاربِمُل بالادسته
- مقام کرم، نت پایهی لا
- به کاربردن انگشت پنجم برای همصدا کردن با نت پایه (سیم زیرین)
- بمل کردن نت درجهی پنجم در مقام کرم
- گسترهی صوتی مقام غریب
- مُد پای غریب با نت پایهی رِ
- نحوهی اجرای انگشت چهارم در مقام غریب
فهرست آهنگ‌ها کتاب متد آموزشی باغلاما و دیوان جلد اول
- قایقران (ته که رلهمه)
- باران (ته که ر له مه)
- لکلک (ته که ر لهمه)
- باران می بارد (ته که ر له مه)
- آلایلی بولایی (ته که رله مه)
- بپربپر حشره (ته که رله مه)
- «قدیفه (حوالهی سر) فروشِ زیبا» (ته که رله مه)
- «به اِرتوغ رولا نگاه کن» (ته که رله مه)
- رقص
- گلزار
- اطراف بتلیس
- کلاغ (ته که رله مه)
- تنبل (ته که رله مه)
- آرابام مازله بم
- عایشه عروس (راهرفتن گوسفند خواب آلود)
- آمرود (گلابی) از شاخه میافتد
- روغن میفروشم (ته که رله مه)
- آغیر بار (ته که رله مه)
- دویون آلایی
- کوه مهآلود
- بز در زمین بایر
- شیر خوردم
- راه ماچکا سنگلاخ است
- در راه آرداخان
- گلابی از درخت میافتد
- یار بیا برویم
- روغن میفروشم
- روی کوه بولغار میخوابم
- عایشه عروس (گوسفند خواب آلود)
- هوای دلگیر
- اطراف بتلیس
- چه کسی چوپی میکشد؟
- قطار میآید
- آهنگر
- آرد را اکل کن
- بوران آمد
- در ایوان مسجد تازه
- آی کمانچه کمانچه
- نهری که از سرچشمه گل آلود است
- من از استانبول سفارش کردهام
- ممنوع میبینم
- راه ماچکار سنگلاخ است
- رای سرای پادشاه
- ماست را در یخچال گذاشتیم
- به خیابان رسیدم
- رقص ترکستان
- رقص آرکوشتا
- قنبرخان
- دولوو (دِلوو)
- شاهین را از قلعهای به قلعهی دیگر پرواز دادم
- از قله بر بیاور
- دانههای گندم و جو
مقدمهی نویسنده کتاب متد آموزشی باغلاما و دیوان جلد اول
در بین مردم، به این آلت موسیقی ساز یا باغلاما می گویند که تاریخ پیدایش آن به ساز قوپوز می رسد. در واقع مبدآ اولیه ی آن از قوپوز شرع شده و تا امروز مورد استفاده قرا گرفته است.
این ساز، که یادگار پدران ماست، در هر گوشه از جغرافیای اناتولی یافت می شود و هر روز علاقمندان بیشتری را به خود جلب می کند.
امروزه در سیستم آموزشی مدارس، از مقطع ابتدایی تا مدارج عالی دانشگاهی و موسسه های آموزشی هنری نقش گروه با غلاما و موسیقی سنتی را می توان مشاهده کرد. باغلاما یک ساز ملی ترکی است که ویژگی منطقه ای و محلی خاص خود را دارد.
نام این ساز مقدس در حکایت «دده کورکوت» و «اغوز» و همچنین شعر شاعران معاصر دوره ی جمهوری آمده، و بر اساس اصول استاد- شاگردی یا روایت سینه به سینه به کار گرفته شده است.
بعد از جمهوری، متد و شیوه های آموزشی به صورت نظام مند و آکادمیک در کنار شیوه های سنتی، پیشرفت حِایز اهمیتی کرد.
کتاب متد آموزشی باغلاما و دیوان جلد اول
در واقع می توان گفت نخستین بار آموزش باغلاما، به شیوه ی نظام مند در برنامه ای بنام «باهم باغلاما بنوازیم» در رادیو ترکیه (انکارا) توسط مظفر ساریسوزن اجرا شد، که تا امروز ادامه دارد.
بعد از آن در کار کنسرواتوارهای شهری و موسسه های موسیقی، مراکز آموزشی برپا شد. انستیتوی آموشی گازی ( در اصل قاضی است) در بخش های متنوع موسیقی از سال 1973 آغاز به کار کرد.
از سال 1976 کنسرواتور دولتی موسیقی ترکیه در استانبول تاسیس شد و تبدیل به پایگاهی جهت تثبیت موسیقی ترکیه شد. با تلاش این کنسرواتور، آموزش باغلاما جایگاه ویژه ی خود را به دست آورد و پشرفت کرد.
علی رغم نظام مندشدن شیوه ی آموزش، کماکان از شیوه ی سنتی – روایتی استفاده می شد و هیج کتاب یا متدی به چاپ نرسید. نتیجه آن که کتاب آموزشی و تعلیمی نظام مند (دوره ای یا مرحله ای) عاملی است مه می تواند این فرهنگ را از اضمحلال دور نگه دارد.
همان طور که می دانید در فرهنگ موسیقی غرب برای آموزش هر سازی، متد و کتاب های آموزشی بسیاری ارایه شده است. اما در ترکیه، علی رغم پیشرفت علمی باغلاما، کتاب و متدهای نوشته شده اندک اند و تنها در 20 سال اخیر وارد جامعه ی هنری شده اند.
در حدود 35 تا 40 سال پیش، هنگامی که هنوز شیوه ی نت نویسی باغلاما در کتاب ها و جزوه های چاپ شده بود، هنرمندانی چون شفکی بوز، ولی عاصان، درموش ازالتای و چند تن دیگر، کتاب علمی باغلاما را نه به صورت نت نویسی مرسوم امروزی، بلکه به شیوه ی سنتی نوشتند.
کسانی چون یلماز ایپک، احمد گوندای، گرای تاپتک و چند تن دیگر، جزو اولین کسانی بودند که اموزش باغلاما را به نت در آوردند.
بعد از آنها، هنرمندی به نام داکتر شنل انالده و بعد از او شناسی اوزل و ابراهیم ساره چیفت چی و غیر از آنها منصور کایماک (قه یماخ) نوشته هایی را به نام موسیقی فولکلور و رقص های مردمی، به صورت جزوه های پیاپی در مجلات منتشر کردند.
این افراد نقش به سزایی در آموزش این ساز داشته اند و نمی توان فراموش کرد که در جهت آکادمیک کردن شیوه ی آموزشی ای ساز تاثیر به سزایی داشته اند و توانسته اند خلاء موجود را تا اندازه ای پر کنند.
کتاب حاضر دو هدف اصلی را دنبال می کند:
- اجرا و آموزش باغلاما بر اساس نت،
- آشنایی با اصول موسیقی فولکلور و اجرای این قطعات با ساز غلاما.
هنر جویی که قصد دارد باغلاما را به صورت نظام مند یاد بیگیرد، بایستی ابتدا با اصول اجرایی این ساز آشنا شود.
در این کتاب سعی شده است که هنرجو این اصول را همراه با یادگیری تیوری موسیقی و آشنایی با نت بیاموزد؛ یعی در واقع اصول اجرایی و آموزش با نت، هر دو باهم به هنرجو آموزش داده می شود.
کتاب های حاضر مجلد اول مجموعه ی سه جلدی آموزش باغلاماست که در هر جلد آن هدفی دنیال می شود.
جلد اول: آشنایی بنیادی و به کارگیری آن،
جلد دوم: اصول، قواعد و دستورالعمل ها،
جلد سوم: تکنیک های اجرایی، شیوه های مضراب سنتی باغلاما و کودک های آن.
در این مجموعه ی سه جلدی از موضوع های ساده گرفته تا تکنیک های مختلط وجود دارد. به عبارتی از آسانترین تا مشکل ترین و از عمومی تا تخصصی.
در این کتاب، آموزش همرا با مثال هایی از خود درس ارایه شده است و آهنگ هایی را شامل می شود که با شنیدن و اجرای آنها، هنرجو علاقه ی بشتری برای ادامه ی کار پیدا می کند، مانند:
تصنیف ها، آهنگ های بازی کودکانه که مقدمه ای خواهد بود برای اجرای آهنگ های مذکور؛ در واقع قصد بر این است که هر درسی براساس نظام آمادگی آکادمیک ارایه شود.
به همین خاطر سعی شده در ابتدای درس ها، توضیحات مفصل و کافی داده شود تا در درس های پایانی، هنرجو بدون توضیح، بر اساس آموخته های پیشین، خود را بیارماید.
هنرجویانی که علاقه مند به آموزش ساز با غلاما هستند می بایست تک تک دری های ارایه شده را تمرین کنند، یعنی تا زمانی که درس ها را خوب نیاموخته اند، به درس دیگری مراجعه نکنند.
در ضمن هنرجویانی که از قبل نت بلدند و با آن آشنایی کامل دارند، می توانند از درس های اول سریع بگذرند و بشتر به تکنیک انگشت ها و مضراب ها بپردازد.
کسانی که می خواهند به صورت رپرتواری عمل کنند، می توانند فقط آهنگ های کتاب را بنوازند تا به منع اطلاعاتی آنها در رابطه با آهنگ های فولکلور افزوده شود.
کتاب های زیادی به صورت نت نویسی معمولی در مورد سازهای باغلاما، کمانچه، نی و سازهای دیگر نوشته شده است، اما مانند این کتاب نظام مند نبوده و علایم استاندارد نت نویسی در آن ذکر نشده است.
به همین دلیل هنگام اجرای گروهی، هر نوازنده بر اساس برداشت شخصی و نحوه ی آموزش خود آهنگ را اجرا می کند و در این حالت برای اجرای یک آهنگ در گروه صدای همگون و هماهنگ شنیده نمی شود؛ شیوه ی اجرای گروه در گرو تجربه ی شخصی نوازندگان است.
در این روش نوازنده چیزی را که می داند می نوازد، نه چیزی را که می بیند. شیوه ی نت نویسی این کتاب به ما کمک می کند نت هایی را که مشاده می کنیم بنوازیم، تا از تعداد برداشت و دانسته های شخصی، در رابطه با آهنگ یا قطعه، جلوگیری شود.
در این مجموعه، قسمت اول هر درس برای خواننده یا به عبارتی قسمت آوازی است در قسمت زیرین یا سوم برای نوازنده ی ساز به کار رفته است.
در دروس ارایه شده شیوه ی مضراب، برای اجرای نت ها، آموزش داده شده است تا مانند دلایل مذکور در کارهای گروهی براساس برداشت شخصی عمل نشود و همگی یک صدا با یک شیوه، مانند ارکستر بزرگ با هارمونی زیبا قادر به اجرا باشند.
نگارنده ی کتاب (داکتر صبری ینر) اولین فرد پیشگام این شیوه ی نت نویسی برای باغلاما نبوده است، بلکه کسانی چون گرای تاپتک، مظفر ساریسوزن، داکتر شنل انالده، محمد آزبک، ندا توفیق چی و کسانی دیگر در این امر نقش داشته اند.
در این کتاب سعی شده است نت ها به صورت نظام مند از اول تا آخر نوشته شوند؛ دراین صورت هنرجو می آموزد چه تکنیکی رای برای چه موردی به کار گیرد.
کسی که این کتاب را مورد تحقیق قرار دهد درمی یابد که هر آهنگ فولکلوری که با باغلاما اجرا می شود، در صورت نوشتن شعرآهنگ، نوازنده قادر است آن را به خوبی اجرا کند و به خوبی با دشیفراژ آشنا شود و می تواند خود را در بعضی از درس ها مورد آزمایش قرار دهد.
این کتاب دو هدف اصلی را دنبال میکند: ۱. اجرا و آموزش باغلاما بر اساس نت ۲. آشنایی با اصول موسیقی فولکلور و اجرای آن قطعات با ساز باغلاما. در این کتاب هنرجو با اصول اجرایی این ساز همراه با نت آشنا میشود.
آموزش همراه با مثال‌هایی از خود درس ارائه شده است و آهنگ‌هایی را شامل میشود که با شنیدن و اجرای آنها هنرجو علاقه‌ی بیشتری برای ادامه‌ی کار پیدا میکند مانند: تصنیف‌ها، آهنگ‌های بازی کودکانه و غیره.
مقدمهی مترجم کتاب متد آموزشی با غلاما و دیوان
خاورمیانه ی امروزی میراث دار بزرگترین و کهن ترین فرهنگ های جهان است که در کارنامه ی فرهنگی اش تمدن های بی شماری را نهفته دارد، در این مقاله به تنوع و تعدد فرهنگ موسیقایی این جغرافیا می پردازیم.
گستره ای پهناور که بخشی از آن مبنای بنیادین موسیقی های جهان عرب و اسلام به شمار می رود؛ گوناگونی آلات و سازها که میراث چندهزار ساله ی تمدن های کهن هستند.
نقش موسیقی در میان اقوام و ملل این منطقه بر کسی پوشیده نیست؛ قوم ها و فرهنگ هایی چون ایرانی، عربی، ترکی، ترکمنی، کردی، ارمنی، آشوری، ایزدی (یزتی)، آذری و بسیاری نمونه های دیگر.
تشابه و گوناگون الحان و فواصل، بنیادهای سازی و آوازی، تا بدان مرتبه است که در طول زمان و به دلایل متعدد، چنان به هم آمیخته اند که گاهی تشخیص وتمایز بین آنها امری به نظر ناممکن است.
مبادلات فرهنگی، تهاجم های پیاپی، اصول جامعه شناختی و زیباشناختی مشترک میان تمدن ها و ملل مختلف این منطقه، که ریشه ی آنرا می بایست در تمدن های بینن النهرین جستوجو کرد، بشترین امکان تهاجم و تبادل فرهنگی را میسر ساخته است.
کتاب متد آموزشی باغلاما و دیوان جلد اول
به طوری مه استلای حکومتی و سیاسی ملتی بر ملت دیگر یا قومی بر دیگر اقوام، باعث رواج موسیقی ملل حاکم و اضمحلال فرهنگ مغلوب شده است و گاه نیز به دلیل توان و بنیاد سترگ فرهنگ مقهور، فرهنگ و هنر آن ملت در نظام فرهنگی ملت غالب جاری و سیال شده است.
رواج موسیقی و تنوع سازهای مختلفی که تعالی و شد شایان توجهی داشته اند و رهیافت آنها به انواع موسیقی های شهری و خارج از مرز های خاورمیانه، خود گواهی بر قابلیت ساختاری این ساز ها و لزوم حمایت همه جانبه از آن است.
دیوان یا باغلاما یکی از جمله سازهایی است که، به دلیل توانایی و قابلیت های در خور توجه، توانسته است درمیان ملل واقوام ساکن در این محدوده ی جغرافیایی جایگاه ویژه ای را کسب کند.
چنان که در میان کردها، ترک ها، عرب ها، آشوری ها، ارامنه، ایزدی ها در طول سال های اخیر حتی در میان فارس های ایران رواج یافته است.
در رابطه با نام و خاستگاه اصلی این ساز، اختلاف نظر های زیادی وجود دارد که دلیل اصلی آن به همان عوامل تهاجم و تبادل میان فرهنگی باز می گردد و متآسفانه دیدگاه های ایدولوژیک و سیاسی و حکومتی در تشدید و تحمیل این اختلاف ها تاثیر به سزایی داشته و دارد؛ همان طور که در مقدمه ی نویسنده ی کتاب نیز آمده است.
ترک ها با توجه به استیلای سیاسی و فرهنگی بر ترکیه سعی در ترکی جلوه دادن پیشینه ی تاریخی – فرهنگی کشورشان دارند و به هیچ عنوان موجودیت فرهنگی اقوام و ملل غیر ترک در بنیاد موسیقایی و هنری خود را نپذرفته و بر نمی تابند.
حتی بعضی از شاعران و موسیقی دان های ایرانی را از آن خود و متعلق به تاریخ و فرهنگ ترک می دانند. از آن جمله مدعی بزرگ مرد شعر ایران مولانا جلال الدین محمد بلخی و بزرگان موسیقی هم چون فارابی، صفی الدین ارموی، عبدالقادر مراغه ای و بسیار دیگر هستند.
از منظر گاه آنها این بزرگان به فرهنگ عثمانی و ترکی تعلق دارند؛ این در حالی است که مولوی حتی شعری به زبان ترکی نسروده است.
در مورد ریشه ی تاریخی و خاستگاه اصلی دیوان یا باغلاما، که ترک ها انرا به افسانه های جاری در فرهنگشان منصوب می دانند، لازم می دانم نکاتی زیر را در راستای رد این دیدگاه مطرح کنم:
- ترک ها خاستکاه اصلی این ساز را به قوپوز و افسانه های دده قورقوت در فرهنگ ترکمن های آغوز نسبت می دهند روشن ترین ایراد بر این دیدگاه، تفاوت ساختاری و ابرازی این ساز با قوپوز است. آنها هیچ اشاره ای به ریشه ی ساز قوپوز نکرده اند. اگر شکل های گوناگون ساز دیوان یا باغلاما را در نظر بگیریم، سیر تکاملی و ارتقاء ساختاری این ساز، به ساز تنبور ایرانی شبیه است. پس می توان ادعا کرد ریشه و بنیاد اولیه ی قوپوز به تنبور بر می گردد.
- نکته ی دیگر، ریشه ی نام این ساز است. در هیچ جای فرهنگ موسیقی ترکیه به قوپوز یا نامی از این دست، اشاره نشده است، بلکه اسامی و نام هایی که برای این ساز عنوان شده، از لحاظ ریشه ی نامی و محتوایی، بیشتر به تنبور نزدیک است. جدا از فرهنگ موسیقی رایج در شهرها، که به این ساز میدان سازی و باغلاما می گویند، در گستره ی رواج آن که شامل عراق، سوریه، لبنان، ترکیه، ارمنستان، آذربایجان، یونان و قسمت هایی از بالکان، و برخی کشور های دیگر عربی و ایران است، این ساز و اسامی مختلفی چون ساز، تمبور، تمور، تمیره، تانبورا، تانبور، فاندورا، بزوک، بزوق، دیوان و باغلاما خوانده می شود.
اورسولا راینهارد در مقاله ای تحقیقی تحت عنوان «موسیقی ترکیه: یک چشم انداز کلی»، از این ساز به نام «لوت دسته بلند» یاد می کند که در اندازه های گوناگون ساخته می شود و کوچکترین آن «جورا» و بزرگترین آن «میدان سازی» نام دارد.
در جایی دیگر در توضیح یک نقاشی مینیاتور از قرن هفده که جشن درباری را نشان می دهد خاطر نشان می سازد: «لوت دسته بلند پرده بندی شده را تنبور و لوت دسته کوتاه بدون پرده را عود می گفتند.»
در مقاله ای دیگر از شهزاد قاسم حسن، قوم موسیقی شناس عراقی، به منابع مکتوب اولیه ی عربی اشاره می کند که در آن از بربط دسته بلند، که در آن زمان طنبور نام داشته است، یاد می کند و می نویسد:
«در قرن دهم طنبور بغدادی، که در ناحیه بغداد معروف بود، با طنبور خراسانی که در شرق ایران شناخته شده بود، فرق داشت. طنبور بغدادی از ناحیه ی بغداد ناپدید شد و به شمال رفت و هنوز هم بین جمعیت های غیر عرب آنجا باقی مانده است.
این نوع بربط، با صدای فلزی و منطقه ی صوتی بالای خود، محبوب جمعیت های غیر عرب است و برای آنان از نظر اهمیت، همتای عود شرقی، بربط دسته کوتاه عرب ها، محسوب می شود.
بربط های دسته بلند معاصر، طنبور و ساز، بین کردها، ترکمن ها، ایزدی ها و کولی های شمال عراق و سوریه رواج زیادی دارند.
تنبور محبوب ترین ساز بین غیر حرفه ای ها، متخصصان و حرفه ای های این گروه های اقلیت است و برای همراهی تک خوانی غیر مذهبی و آوازهای آیینی و تشریفاتی برخی گروه های اسلامی سری به کار می رود.
- نکته ی دیگر تفاوت شیوه های اجرایی و نوازندگی میان دو ساز قوپوز و دیوان است که جدا از تفاوت تعداد وترها، دستان، و حتی طریقه ی گرفتن ساز، تفاوت های اساسی دیگری نیز دارد. یکی از شیوه های قدیمی و اصلی نوازندگی باغلاما، شلبه نام دارد که از ریشه ی زبان کردی گرفته شده است و به معنی صدای افتادن در آب یا صدای افتادن نرم سنگین است. این شیوه یکی از قدیمی ترین روش های نوازندگی این ساز است که در طول سالها، تکامل و تعالی قابل توجهی یافته و مشخصه ی آن نواختن با پنجه و انگشتان دست راست و کنده کاری های زیبا برروی دستان ها با انگشتان دست چپ ااست، که با روش نوازندگی تنبور کاملا شباهت دارد. اگر دیوان های موجود در میان کردهای ایزدی، عشایر شمال عراق و کرد های جنوب و شرق ترکیه، که آنرا تنبور می نامند، از نظر شیوه ی نوازندگی، مقیاس، اندازه و سیر تکاملی آن در نظر بگیریم، این ساز بیشتر به تنبور نزدیک است. از جمله نوازندگان مطرح این شیوه می توان عاشیق ویسل، محمد عارف جزیری، حسن جزیری، فارس قلوبکر، خلیفه هالی صالح، خدر فقیر و اردال ارزنجان را نام برد.
- نکته ی اساسی دیگر ارتباط آیینی، فرقه ای و دیدگاه مشترک طریقت حاج بکتاش یا آیین یارسان یا اهل حق های کرد ایران و عراق نسبت به ساز تنبور و موسیقی صوفیانه و عرفانی است.
از دیدگاه طریقت و آیین یار سان و صوفیان حاج بکتاشی اناتولی، ساز از جمله نماد های مواهب بهشت است و شرط نخست نوازندگی طهارت و تزکیه ی والای نوازنده است.
چنان که در هر دو آیین و طریقت بوسیدن ساز و ارج نهادن ساز به مثابه ی یک شخصیت انسانی، جزو واجبات فراگیری این ساز محسوب می شود.
در کتب بازمانده از یارسان (متعلق به اوایل قرن چهارم ه.ق.) به ماموریت حاج بکتاش از ایران اشاره شده است. تکریم این ساز در طرقت صوفیان بکتاشی، حتی با نوجه به تغیر و تحول آن، همچنان روشن و آشکار است.
به کلام ساده تر می توان گفت تفکر عرفانی و صوفی گری بکتاشی ها و موسیقی رایج آن – هر چند به شکل دیگر – در ایین یارسان مشهود و مکشوف است.
برای فهم بهتر این مطلب می توان به نام گذاری مکان های ذکر بکتاشی ها اشاره کرده که دقیقا از همان واژه های کردی که در کتب خطی یارسان آمده است استفاده می کنند؛ مثلا به مراسم مذهبی «جم» و به مکان اجرایی این مراسم «جم خانه یا جم حانه» می گویند.
موسیقی مذهبی ترکیه، که بخش از آن را صوفیان، علویان، و بکتاشی ها در بر می گیرند، از ارکان اساسی موسیقی هنری ترکیه به حساب می آید. به این همه نباید از خدمات شایان توجه هنرمندان ترک به این ساز و تعالی آن چشم پوشید.
تلاش های که در جهت ساخت و تکامل ساز، گردآوری و رپرتوار کردن فرهنگ موسیقایی مربوط به این ساز، به نت درآوردن نغمه ها، لحن ها و مقام های موجود در مناطق مختلف با فرهنگ های گوناگون صورت گرفته است.
در این راستا هم چنان دیدگاه پان ترکیسم رایج و حاکم بوده است، به طوری که از معرفی هنرمندان و اساتید معروف، که در این راستا خدمات شایان توجهی کرده اند، یا ذکری نشده ویا اینکه آنان را به فرهنگ و ملیت ترک ربط داده اند.
و گاهی نیز به دلایل بی شمار خود هنرمندان دچار خودسانسوری شده و با توجه به استیلای ترک ها، مجبور به خواندن و اجرای موسیقی به زبان ترکی شده اند.
علوه بر این متاسفانه مخاطبان و علاقه مندان در خارج از مرز های ترکیه، این هنرمندان را با نام و هویت ترکی می شناسند که از این نمونه می توان به نام های اساتیدی چون عارف ساق، اردال ارزنجان، احمد کایا، فرهاد تونج و گولر دومان اشاره کرد.
با تمام این اوصاف بار دیگر یادآوری می کنم که نباید موجودیت و تلاش های اکادمیک ترک زبان ها را نا دیده گرفت. یکی از هنرمندان بزرگ در این حوزه داکتر صبری ینر (نگارنده کتاب) است که در واقع می توان او را پل میان شیوه ی روایتی وسینه به سینه با نسل علمی نت نویسی امروزی دانست.
او هنرمندی است که با آموزش شیوه ی قدما به هیچ عنوان تضاد ندارد و هدف از تلاش او نت نویسی اموروزین نغمه ها و آهنگ ها، حفظ و نگه داری داشته ها و روایت های قدیمی و یادآوری شیوه ها و مقام هاست. او پاسدار موسیقی دیروز برای نسل امروز است.
ترجمه ی حاضر تلاشی است تا مبنی علمی و غنی در دسترس علاقه مندان این ساز در کشور ما قرار گیرد و از این رهگذر متدهای صحیح و اصولی به هنرجویان آموزش داده شود؛ تا از هرج و مرج در آموزش آن جلوگیری به عمل آید.
چرا که در چند سالی که این ساز از طریق کرد ها وارد فضای هنری ایران شده روش های آموزشی نادرست و غیراصولی به هنرجویان تعلیم داده شده است، تا جایی که متاسفانه معدودی متدهای تار و سه تار و حتی کودک و انگشت گذاری های آن را در این ساز اعمال می کنند.
با این وجود دستان بندی و شیوه ی مضرابی این ساز کاملا خاص خودش بوده و با شیوه ی تار و سه تارنوازی ایرانی بی ارتباط است.
در این کتاب، چنان که در مقدمه ی نویسنده آمده است، بر شیوه ی سنتی و روایتی، که در حال حاضر میان موسیقی دان ها رواج دارد.
مهر صحه گذشته آن را با زبان و اسلوب نت نویسی امروزی درهم آمیخته است و سعی در نظام مند کردن و جلوگیری از زوال و مخدوش شدن این نغمه ها و مقام ها در طول زمان دارد.
نت نویسی در این کتاب ابزاری است برای معرفی و یاری نوازنده های جوان تا با نسل دیروز و موسیقی و فرهنگ گوشه ای از این تاریخ اشنا شوند.
در ترجمه ی این کتاب سعی شده نکاتی را در اصل کتاب نوشته یا توضیح داده نشده است، به صورت نکته یا پانوشت ذکر شود. در کنار نام آهنگ ها، نام منطقه ی رواج نغمه و کردی یا ترکی بودن آهنگ نوشته شده است.
در ترجمه ی نام آهنگ ها گاهی انتقال مفهوم، نظام آوایی و زیبایی های زبانی به زبان فارسی شاید مقدور نشده باشد. بدیهی است این مسله به ویژگی های فرهنگ فولکلور و ضرب المثل ها و قابلیت های زبان مبدا و مقصد مربوط می شود.
در توضیح علایم ربع پرده ای به دلیل آشنایی هنرمندان موسیقی ایرانی با واژه های «کرن» و «سری» سعی شده است به جای اصطلاحات «کاربمل، کمابمل» و «کاردیز» از واژه های معادل و معمول فارسی آن استفاده شود.
با این تفاوت که باید در نظر داشت عدد روی علایم ربع پرده ای، درجه ی کمابمل یا دیزشدن نت مورد نظر را معین می کند. به همین دلیل همان علایم رایج در موسیقی کردی، ترکی و عربی را آورده ایم.
ترجمه‌ی این کتاب حاصل تلاش سالها آموزش این ساز توسط مترجم و دریافت ضرورت نگارش متدی برای این ساز است که با همکاری دوست ارجمندم خانم آکورا اسمهان بعد از پنج سال کار مداوم صورت گرفته است.
جا دارد از هنرمندان و دوستانی که خالصانه در این امر مرا یاری و راهنمایی کرده اند قدردانی کنم:
استاد بهمن حاج امینی، ناصر رحمانی، منصور رحمانی، فرشید رحیمی، فرهاد یزدان پناه، سحر خانزاد، داکتر فرزاد سرشیوی، مهندس شبلی، صابر نیک بخت و بسیاری از هنرجویان خوب این ساز.
کتاب متُد آموزشی باغلاما و دیوان جلد اول اثر صبری یِنِر در 108 صفحه توسط نشر ماهور منتشر شده است.
خرید کتاب متد آموزشی با غلاما و دیوان
در همین سایت دلشاد موزیک شما میتوانید کتاب متد آموزشی با غلاما و دیوان را به صورت آنلاین خریداری کنید.
همچنین بهتره بگیم سایت دلشاد موزیک بزرگترین آرشیو و فروشگاه آنلاین کتاب های حوزه موسیقی هست و شما میتوانید تقریبا هر کتابی که دلتون میخواهد رو در این کتابخانه پیدا کنید و به صورت آنلاین خرید کنید. برای دیدن همه کتابها روی عکس یا لینک زیر کلیک کنید:
دیدن همه کتابهای فروشگاه دلشاد موزیک
کتابخانه دلشاد موزیک – بزرگترین کتاب فروش آنلاین در زمینه موسیقی (سنتی – پاپ – کلاسیک و..)
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.