ساز زهی به سازی گفته می‌شود که صدا از ارتعاش سیم یا زه به وجود می‌آید. خانواده سازهای زهی بیشترین تعداد «فرزند» را نسبت به دیگر گروه های ساز دارد. در سراسر جهان، بیش از 300 ساز مختلف وجود دارد که بخشی از خانواده زهی محسوب می شوند.
ساز زهی در واقع به هر آلت موسیقی اطلاق می شود که با ارتعاش سیم های کشیده صدا تولید می کند و می تواند از الیاف گیاهی، فلز، روده حیوانات، ابریشم یا مواد مصنوعی مانند پلاستیک یا نایلون ساخته شده باشد. تقریبا در تمامی سازهای زهی، صدای ارتعاش سیم با استفاده از کاسه ساز تقویت می شود.
از مهمترین انواع سازهای زهی ایرانی می توان به تار، سه تار، سنتور، تنبور و کمانچه اشاره کرد که در این مطلب توضیح مختصری در مورد هر کدام ارائه خواهیم داد. با ما همراه باشید.
آشنایی بیشتر با انواع سازهای زهی ایرانی
انواع سازهای زهی از نظر نوع نواختن
آشنایی بیشتر با انواع سازهای زهی ایرانی
به طور کلی با توجه به شیوه نواختن می توان آنها را به چند دسته تقسیم بندی کرد:
- زهی-زخمه‌ای: ارتعاش سیم با زخمه زدن با انگشتان یا مضراب.
- زهی-کوبه‌ای: به وسیله کوبیدن با وسیله‌ای روی سیم.
- زهی-آرشه‌ای: به وسیله آرشه آن را می‌نوازند.
چند نمونه از سازهای زهی ایرانی
از مهم ترین انواع سازهای زهی ایرانی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
تار
آشنایی بیشتر با انواع سازهای زهی ایرانی
تار نام یکی از پرکاربردترین و شناخته شده ترین انواع سازهای زهی ایرانی است. در زبان فارسی، معنی لغوی تار «رشته» است. تصویر تار در نقاشی های عصر صفوی موجود است. تار ها دارای 5 سیم فولادی و یک سیم برنجی هستند.
برای شکل دادن به بدنه تار که شبیه به کاسه دوتایی است، چوب توت را می تراشند. حدود 26 پرده روی دسته تار وجود دارد که با یک زخمه کوچک نواخته می شوند.طرز قرارگرفتن ساز به این صورت است که دسته تار در سمت چپ و کاسه تار در سمت راست باشد. تار ایرانی را معمولا به صورت نشسته روی پا قرار می‌دهند.
تنبور
آشنایی بیشتر با انواع سازهای زهی ایرانی
تنبور نام یکی دیگر از انواع سازهای ایرانی است که از چوب توت ساخته می شود و دسته ای بلند و شکل گلابی مانندی دارد که روی آن ده الی پانزده پرده بسته می‌شود.
کاسه آن 3 یا 4 میلی متر ضخامت دارد و از یک لایه چوب توت ساخته شده است. علاوه بر این، برای پیچش صدای بهتر روی آن سوراخ هایی ایجاد شده است. تنبور دارای دو یا سه سیم و چهارده پرده است.
نوازنده باید از تمام انگشتان دست راستش برای نواختن تنبور استفاده کند. البته روش های مختلفی برای نواختن انواع سازها وجود دارد که در اکثر آن ها انگشت های اشاره و کوچک درگیر هستند. تنبور به نوازنده کمک می کند تا ریتم های مختلف و صدا های طبیعی مانند سوت پرندگان و صدای آبشار را بنوازد.
این ساز تاریخچه طولانی در بین سازهای قدیم ایرانی دارد. چنان که گفته می شود فارابی موسیقی دان مشهور ایرانی انواع این ساز را دسته بندی کرده است.
سه تار
آشنایی بیشتر با انواع سازهای زهی ایرانی
سه تار از تنبور باستانی ایران قدیم سرچشمه می گیرد. همانطور که گفته شد کلمه تار در فارسی رشته است و سه تار در لغت به معنای سه رشته است. با این حال سه تار با چهار رشته سیم رایج تر است که دو سیم آن از استیل و دو سیم از برنج است. دسته این ساز ایرانی دارای 25-26 پرده است که در گذشته از جنس روده ساخته می شده است.
جنس این ساز معمولا از چوب توت و اندازه معمول آن حدود 85*20 سانتی متر است و کاسه ای به عمق 15 سانتی متر دارد. از آنجایی که این ساز از آلات موسیقی ایرانی بسیار لطیف است، اغلب صوفیان آن را حمل می کنند و می نوازند.
در مقایسه با تار، سه تار کاملا چوبی است و غشای پوست گوسفندی ندارد. در سه تار به طور مستقیم با ناخن ها مخصوصا انگشت اشاره بازی می شود و نیازی به زخمه نیست.
سنتور
آشنایی بیشتر با انواع سازهای زهی ایرانی
سنتور یکی از شناخته شده ترین انواع سازهای زهی ایرانی است که به دلیل داشتن نت های کاریزماتیک بر خلاف سایر سازها، در بین تمامی گروه های سنی محبوبیت دارد. این ساز سنتی در واقع یک ساز ایرانی تو خالی ذوزنقه ای است و دو مضراب به صورت ریتمیک روی آن زده می شود که صدا تولید می کند.
این ساز از 72 سیم تشکیل شده است که آن را به یکی از پرکاربردترین سازهای موسیقی ایرانی تبدیل کرده است. این سیم ها در گروه های چهار تایی قرار گرفته اند که توسط یک پل چوبی پشتیبانی می شوند. این پل ها در سنتور برای محدوده 3 اکتاوی استفاده می شود.
ابوالحسن علی بن حسین مسعودی (مرگ به سال ۳۴۶ ه. ق) تاریخ‌نگار نامدار و نویسنده نسک مروج‌الذهب در شرح اوضاع موسیقی در زمان ساسانیان، هنگام نام بردن از سازهای متداول موسیقی ساسانی، واژه سنتور (سنطور) را ذکر می‌کند. در کتب کهن و تألیفات ابونصر فارابی و ابن سینا نیز نام سنتور چند بار ذکر شده‌است.
جالب اینجاست که می توان از انواع چوب برای ساخت سنتور استفاده کرد که هر چوب، کیفیت صدای متفاوتی را به دنبال خواهد داشت به طور کلی، چوب های مورد استفاده بسته به در دسترس بودن و ترجیح صدا می توانند از چوب گردو، چوب توت، نخل، بلوط و غیره ساخته شوند. سنتور همچنین به طور گسترده در کشور های دیگری مانند مصر، عراق و هند نواخته می شود.
کمانچه
آشنایی بیشتر با انواع سازهای زهی ایرانی
کمانچه یکی دیگر از انواع سازهای زهی ایرانی است که شباهت زیادی به ویولن و باس دارد. با این تفاوت که کمی بزرگتر از ویولن و تقریبا هم اندازه ویولا است. در واقع کمانچه یک ساز زهی 4 رشته ای است که با یک کمان تک سیم نواخته می شود. شکل آن شبیه به ویولن است و یک نیمکره چوبی با دسته بلند دارد. معمولا نیمکره چوبی با غشایی از پوست گوسفند پوشانده می شود.
یکی از تفاوت های کلیدی آن این است که کمانچه برخلاف ویولن دارای پل مورب است. عده ای بر این باورند که کمانچه یک ساز سه سیم بوده تا اینکه ویولن در اواخر قرن بیستم وارد ایران شد و سیم چهارمی نیز به آن اضافه شد.
این ساز ایرانی را می توان بر روی بسیاری از نقاشی های عتیقه ایرانی مشاهده کرد و این نشان می دهد که در طول قرون متمادی در ایران چقدر نواخته می شده و مورد پسند بوده است.
دوتار
آشنایی بیشتر با انواع سازهای زهی ایرانی
در میان انواع سازهای زهی ایرانی دوتار پیشینه چند هزارساله دارد.مشخصات ظاهری آن شامل کاسه ای گلابی شکل و دسته ای نسبتا دراز می باشد.طول دسته آن 60 سانتی متر و کل ساز 1 متر است.
کاسه آن معمولا از چوب درخت گردو ساخته می شود.در شرق خراسان دو تار دارای 8 پرده و یک نیم پرده می باشد.سازی که 18 پرده دارد معمولا جز دوتار اصیل شناخته نمی شود. از سازندگان ماهر دوتار شرق خراسان در شهر تربت جام می‌توان استاد حاج حسینعلی غمخوار احمدی، استاد اسفندیار تخم کار، استاد عبدالله و سعید سرور احمدی را نام برد.
در خراسان دونوع کوک متفاوت برای دوتار وجود دارد،که با نسبت چهارم و پنجم کوک می شوند. با کوک ترکی می‌توان نغمه‌هایی همچون گرایلی، دونم دونم، دندبای، و کوراوغلی و با کوک کردی آهنگ‌های سرموقام، لو، شاه بهرام و جعفرقلی را اجرا کرد.
راهنمای خرید انواع سازهای زهی ایرانی
آشنایی بیشتر با انواع سازهای زهی ایرانی
تارها سابقه طولانی و بی نظیری در تاریچه ایران باستان تا به امروز را دارند چراکه نغمه بسیار شیرینی دارند که به گوش هر ایرانی دل نشین می آید. بسیاری از افراد در اوقات فراغت خود تار می نوازند و کنار هم قراردادن نت ها با تکرار و تمرین علاوه بر لذت بخش بودن به هماهنگی میان مغز و دستگاه عصبی محیطی بدن کمک می کند.
شما می توانید با مراجعه به فروشگاه سایت دلشاد موزیک از مشخصات،جنس و قیمت دقیق هرساز اطلاعات لازم را به دست آورید و لذت یک خرید مطمئن را تجربه نمایید.
سخن پایانی
موسیقی ایرانی چیزی است که هرگز از قلب شما بیرون نخواهد رفت، زیرا متعلق به باستانی ترین امیدها در کل تاریخ بشریت است. علاوه بر این، هنوز دست نخورده است و حتی برای شنونده خارجی نیز حسی از گذشته دارد.
تهیه انواع سازهای زهی ایرانی در دلشاد موزیک امکان پذیر است. شما می توانید ساز مورد نظر خود را از این طریق به طور آنلاین از یک فروشگاه قابل اطمینان تهیه نمایید. شما به کدام یک از انواع سازهای زهی ایرانی علاقه بیشتری دارید؟
دیدگاه هایتان را با ما به اشتراک بگذارید.
دلشاد موزیک به عنوان اولین فروشگاه لوازم موسیقی در ایران فعالیت خود را با هدف ارائه انواع ادوات موسیقی و لوازم جانبی از سال ۱۳۲۵ شروع کرده است.از اهداف فروشگاه تامین انواع سازهای ایرانی، خارجی و لوازم جانبی مربوط به سازها بوده که شامل جزئی ترین و کوچکترین قطعات تا بزرگترین لوازم جانبی است.
فروشگاه ما همه روزه با ارسال لوازم و ادوات موسیقی از طریق باربری های مجاز و معتبر به همه نقاط ایران و حتی خارج از کشور آماده ارائه خدمات به اساتید، آموزشگاه های شهرهای مختلف و فروشگاه های موسیقی می باشد.
