راهنمای کوک کمانچه
کمانچه یکی از سازهای محبوب سنتی زهی که به دلیل صدای فوق‌العاده دلنشینی که داره تونسته طرفداران زیادی یین نوازندگان ایرانی و سبک سنتی به خود اختصاص بده. یکی از مهمترین سوالاتی که ممکنه برای طرفداران این ساز پیش بیاد اینه که روش کوک کردن کمانچه چه جوریه؟ یا به عبارت دیگه کوک کمانچه چگونه انجام می شود؟
در این مطلب از مجله دلشاد موزیک تصمیم داریم در مورد روش کوک کردن کمانچه صحبت کنیم. برای آموزش کوک کردن کمانچه و کسب اطلاعات بیشتر این مطلب رو تا انتها مطالعه کنید….
کوک کردن کمانچه یعنی چه؟
کوک کردن یعنی چه؟
قبل از آموزش کوک کمانچه نیازه تا به این سوال مهم جواب بدیم که کوک کردن یعنی چی؟ و چرا انجام میشه؟
کوک کردن در موسیقی فرایندی دقیق و حساسه که برای تنظیم ارتفاع صدا در سازهای زهی مورد استفاده قرار می‌گیره. به عبارت ساده‌تر، کوک کردن یعنی تنظیم کشش سیم‌های ساز به گونه‌ای که هر سیم، صدایی با فرکانس مشخص و دقیق تولید کنه. این فرکانس دقیق، به نوازنده کمک میکنه تا نت‌های موسیقی رو با هماهنگی کامل اجرا کنه. اصطلاح انگلیسی tune (تیون) که به معنی وفق دادن یا کوک کردنه، به خوبی این مفهوم رو بیان میکنه.
سازهایی مثل ویولن، ویولنسل و پیانو از جمله سازهایی هستن که نیاز به کوک شدن دارن. این سازها به دلیل ساختار زهی خود، قابلیت تغییر کوک رو دارن و نوازنده میتونه با تنظیم کشش سیم‌ها، صدای ساز رو به دلخواه خود تغییر بده اما این تغییر کوک، دلخواه و سلیقه‌ای نیست؛ بلکه معمولا بر اساس یک نت مرجع انجام میشه. به این معنی که یک نت خاص به عنوان مبنای تنظیم انتخاب شده و بعد سایر سیم‌ها بر اساس این نت مرجع کوک می‌شن.
ساز کمانچه بر چه اساسی کوک شده است؟
کوک کردن کمانچه فرآیندی که بر اساس استانداردهای جهانی و با توجه به تاریخچه‌ی موسیقی ایرانی انجام میشه. در گذشته کوک کمانچه به شکل “دو سل دو سل” بود؛ اما با ورود ساز ویولن به ایران و تأثیر اون بر موسیقی سنتی، کوک استاندارد امروزی کمانچه به “می لا ر سل” تغییر پیدا کرد. این کوک استاندارد به گونه‌ایه که نت “لا” رو به عنوان مرجع با فرکانس ۴۴۰ هرتز در نظر می‌گیره. بعد سایر سیم‌های کمانچه بر اساس این نت مرجع تنظیم می‌شن. به عبارت دیگه، کوک کمانچه امروزی به نحویه که با سازهای زهی غربی مثل ویولن هماهنگی بیشتری داره.
مبنای کوک کمانچه
مبنای کوک کمانچه
در این بخش از آموزش کوک کمانچه، باید بهتون بگیم که معیار کوک کمانچه چیه؟
کوک کمانچه بر اساس اصول موسیقی و ساختار دستگاه‌های مختلف ایرانی انجام میشه. در این فرایند، سیم‌های کمانچه بر روی فواصل مشخصی تنظیم می‌شن تا با هم هماهنگی ایجاد کرده و صدایی دلنشین تولید کنن. اساس این هماهنگی، فواصل اصلی و هارمونیک گام مورد نظره.
به عبارتی دیگه می‌تونیم بگیم نت اصلی یا تونیک که در موسیقی ایرانی به اون شاهد می‌گن، به همراه فواصل مهمی مثل اول، سوم، چهارم، پنجم و هشتم، ساختار کلی کوک رو شکل می‌دن. انتخاب این فواصل به دستگاه یا آوازی که نوازنده قصد اجرای اون رو داره، بستگی داره. برای همین گفته میشه کوک کمانچه تنها به تنظیم ساده سیم‌ها محدود نمی‌شه؛ بلکه یک دانش تخصصی که به شناخت عمیق از موسیقی ایرانی نیاز داره.
آموزش کوک کمانچه
کوک کردن کمانچه با استفاده از دو بخش اصلی ساز، یعنی سردسته و تاندورها، انجام میشه. سردسته، جایی که گوشی‌های کوک قرار دارن و با چرخاندن اون‌ها، کوک کلی سیم‌ها را تنظیم می‌کنیم اما برای تنظیم دقیق‌تر، به تاندورها نیاز داریم. تاندورها پیچ‌های کوچکی هستن که با فشار بر سیم‌ها، کوک را ظریف‌تر تنظیم می‌کنن.
مهمترین نکته در کوک کردن کمانچه، حفظ نسبت فاصله بین سیم‌هاست. مهم نیست که هر سیم دقیقاً روی کدوم نت کوک شده باشه، مهم اینه که فاصله بین اون‌ها با استانداردهای موسیقی تطابق داشته باشه. برای رسیدن به این هدف، می‌تونیم از دستگاه‌های کوک الکترونیکی یا دیاپازون استفاده کنیم.
انواع کوک کمانچه
انواع کوک کمانچه
عوامل متعددی در انتخاب کوک مناسب نقش دارن. دستگاه موسیقی، سبک نواخته شده و سلیقه نوازنده از جمله مهمترین این عوامل هستن. حتی نوع چوب، اندازه و ساختار کمانچه هم میتونه بر کوک مناسب تاثیرگذار باشه.
رایج‌ترین کوک‌ها شامل رِ، لا، رِ، لا (کوک عمومی)، می، لا، می، لا (برای دستگاه‌های همایون و ماهور)، می، لا، رِ، سُل (الهام گرفته از ویولن)، رِ، لا، رِ، سُل (برای دستگاه نوا) و می، لا، رِ، لا (برای دستگاه ماهور) می‌باشن. هرچند این کوک‌ها رایج‌ترین‌ها هستن، اما نوازندگان بسته به نیاز و سلیقه خودشون ممکنه از کوک‌های دیگه‌ای هم استفاده کنن.
روش‌های کوک کردن ساز کمانچه
روش‌های مختلفی برای کوک کردن ساز کمانچه وجود داره که بر اساس ابزار استفاده شده برای کوک متفاوته! از مهمترین این روش‌ها می‌تونیم به موارد زیر اشاره کنیم:
کوک کردن ساز کمانچه به روش دیاپازون
کوک کردن ساز کمانچه به روش دیاپازون
یکی از دقیق‌ترین روش‌های کوک، روش دیاپازونه. در این روش از دستگاه تیونر استفاده میشه که با تولید فرکانس‌های دقیق، نُت‌های ساز رو به طور استاندارد تنظیم میکنه. دیاپازون، به عنوان یک مرجع صوتی دقیق، به نوازنده کمک میکنه تا ساز خود رو با بالاترین کیفیت صدا کوک کنه.
کوک کردن ساز کمانچه با تیونر
تیونر ابزاری که با نمایش دقیق نت‌ها به صورت حروف لاتین (A, B, C, D, E, F, G به ترتیب برابر با لا، سی، دو، ر، می، فا، سل) به نوازنده کمک میکنه تا سیم‌های ساز رو با فرکانس صحیح تنظیم کنه. این دستگاه‌ها در انواع مختلفی از جمله اپلیکیشن‌های موبایل و دستگاه‌های مستقل دیجیتالی در بازار یافت می‌شن.
زمانی که شما سیم ساز را می‌نوازید، تیونر با تجزیه و تحلیل صدای تولید شده، نت مربوطه را به صورت گرافیکی نمایش می‌ده. اگر سیم به درستی کوک شده باشد، تیونر معمولاً با رنگ سبز و یک نشانگر مرکزی به شما این موضوع رو اطلاع می‌ده. در غیر این صورت، رنگ قرمز و انحراف نشانگر از مرکز، دیده میشه که به معنی نیاز مجدد به تنظیم کوکه.
برای تنظیم کوک، با چرخاندن گوشی‌های کوک در جهت مناسب، می‌تونید تنش سیم رو افزایش یا کاهش داده تا به فرکانس مورد نظر برسید.
کوک دستگاه های مختلف کمانچه
کوک دستگاه های مختلف کمانچه
روش کوک کردن کمانچه در هر دستگاه این ساز متفاوته! به عبارتی میشه گفت هر دستگاه موسیقی ایرانی، کوک مخصوص به خودش رو داره که با تغییر فرکانس سیم‌ها ایجاد میشه. برای مثال دستگاه نوا، کوک کمانچه بر روی “ر لا ر سل” تنظیم میشه. در دستگاه ماهور، این کوک به “می لا ر لا” تغییر پیدا میکنه و در دستگاه‌های همایون و آواز اصفهان، کوک “می لا می لا” رایجه. دستگاه کوک لری هم با کوک “ر لا ر لا” شناخته میشه.
در راهنمای کوک کمانچه توصیه میشه برای حفظ کوک از چرخاندن سریع و بیش از حد گوشی‌ها خودداری شه. تغییر دمای ناگهانی هم میتونه باعث شل شدن سیم‌ها و به هم خوردن کوک بشه. به همین دلیل بهتره کمانچه در محیطی با دمای ثابت و به دور از رطوبت نگهداری شه.
ساز کمانچه از کجا بخریم؟
در این مطلب درباره روش های مختلف کوک کردن کمانچه صحبت کردیم ممکنه برخی از دوستان بخوان این سازو به صورت آماده و کوک شده بخرن. کوک درست و اصولی ساز تاثیر بسیار زیادی در صدای تولید شده داره! برای همین توصیه میشه با خرید ساز از یک فروشگاه معتبر از کیفیت ساز خود مطمئن شوید. انتخاب یک فروشگاه معتبر برای خرید ساز بسیار مهمه و میتونه تضمین‌کننده کیفیت ساز خریداری شده باشه! فروشگاهی که بهترین سازها با قیمتی مناسب رو در اختیارتون بزاره و حتی کمک کنه تا خرید اقساطی بدون سود و ضامن رو تجربه کنید!
در مسیر خرید ممکنه به دلیل بالا بودن هزینه امکان خرید نقد براتون وجود نداشته باشه و چون هزینه لازم برای خرید کمانچه حرفه ای رو نداری، ترجیح میدی سازی با کیفیت متوسط بخری! دلشاد موزیک به عنوان اولین و قدیمی ترین فروشگاه ساز و آلات موسیقی در تهران شرایطی رو فراهم کرده تا شما به راحتی بتونید به صورت اقساطی و در 4 مرحله بازپرداخت، بدون سود و ضامن هزینه ساز رو بپردازید.
با خرید کمانچه از دلشاد موزیک مشاوره رایگان، امکان خرید به صورت حضوری و آنلاین، ضمانت اصالت کالا، کیفیت محصولات و گارانتی 7 روزه بازگشت وجه تضمین شدست! با خیال راحت سازتون رو انتخاب و از ما بخرید. فرصت براتون فراهمه تا یک خرید موفقیت‌‌آمیز رو تجربه کنید. زمان رو از دست ندید و فرایند خرید رو همین الان تکمیل کنید.
سوالات متداول
ساز کمانچه چند سیم داره؟
ساز کمانچه 4 سیم داره.
یادگیری ساز کمانچه چقدر زمان نیاز داره؟
اگه به صورت منظم تمرین کنید بین 6 ماه تا یک سال نیازه تا این ساز رو کامل یاد بگیرید.
یادگیری ویولن سخت‌تره یا کمانچه؟
یادگیری ساز ویولن سخت‌تر از ساز کمانچه است.
