ساز کوبه ای ایرانی با ایجاد سایش و نوسان، ضربه و تکان تولید صدا می کند. از این سازها در قدیم در کنار سازهای برنجی و بادی استفاده می شده که در مراسم های غم و شادی بیانگر احساسات مردم بوده است. به دلیل ایجاد ملودی خاص این سازهای دارای متن آهنگ، جز قدیمی ترین سازها به شمار می رود.
همچنین به دلیل نگه داشتن ریتم قطعه و روی سر ضرب ها در اجراهای گروهی از آن استفاده می شد. به همین دلیل میتوان ضرورت استفاده از آنها را در اجرای موسیقی درک کرد.
ساز کوبه ای ایرانی و بررسی انواع و کاربردهای آن
ساز کوبه ای ایرانی چیست؟
سازهایی که به وسیله دست به آنها ضربه زده می شود یا به طریقی دیگر با ایجاد سایش یا تکان دادن و… در آنها صدا ایجاد می شود را ساز کوبه ای ایرانی می گویند.
این اصطلاح کوبه ای از ریشه ی لاتین (Percutere) به معنی ضربه زدن گرفته شده است. با گذشت زمان از تکنیک های متعددی برای نواختن این سازها استفاده شده که دیگر محدود به ضربه زدن نمی شود.
انواع ساز کوبه ای ایرانی
سازهای کوبه ای مختلفی مختص ایران است که از جمله آن می توان به دهل، نقاره، دمام، دکر یا دهان، دایره، تمبک و دف اشاره کرد.
دهل
ساز کوبه ای ایرانی و بررسی انواع و کاربردهای آن
بدنه این ساز کوبه ای ایرانی، استوانه ای است که در نواحی مختلف ایران دارای بدنه ای با ارتفاع متفاوت بوده و بوسیله پوست به دو طرف بدنه کشیده شده است. در مجالس و مناسبت ها به همراه ساز سرنا که سازی بادی است نیز نواخته می شود.
نقاره
ساز کوبه ای ایرانی و بررسی انواع و کاربردهای آن
در ساز نقاره فقط یک طرف دارای پوست است که بوسیله دو قطعه چوب روی آن نواخته می شود. از دو طبل گلدانی تشکیل می شود که دارای اندازه متفاوت هستند، از این موسیقی بیشتر در خراسان و مازندران استفاده می شود.
تنبک یا دمبک
ساز کوبه ای ایرانی و بررسی انواع و کاربردهای آن
- تنبک یک ساز کوبه ای یک طرفه است که فقط با دست نواخته می شود.
- در بیشتر نواحی ایران در موسیقی سنتی کاربرد دارد.
- امروزه به عنوان یک سازه ایرانی از اهمیت خاصی برخوردار است.
- تنبک یکی از تکنیکی ترین سازهای کوبه ای است.
برای خرید و مشاهده انواع تنبک و مقایسه آنها میتونید روی لینک زیر کلیک کنید تا خرید بهتری داشته باشید.
دمام یک ساز کوبه ای ایرانی
ساز کوبه ای ایرانی و بررسی انواع و کاربردهای آن
- این نوع ساز مختص بوشهر است که دارای بدنه ای بلند و استوانه ای بوده که برای نواختن آن از دست و ضربه های چوب استفاده می کنند.
- دارای سه اندازه متفاوت است که هر یک از آنها کاربرد گوناگونی دارند.
- دمام به سه نوع تقسیم شده که شامل دمام غمبر، اشکون و معمولی است.
- دمام معمولی کوچکتر از دمام غمبر است ولی دمام اشکون کوچکتر از هر دو نوع دیگر است.
دف
ساز کوبه ای ایرانی و بررسی انواع و کاربردهای آن
- دف از سازهای پرکاربرد است که دارای اندازه های متفاوتی هستند. دارای صداهای پوست یک طرفه بوده و دارای قالب گرد است که امکان دارد زنجیر و زنگ یا حلقه نیز داشته باشند.
- ساز کوبه ای دف را به صورت عمودی با دو دست می گیرند و کمی به سمت چپ بدن متمایل می کنند.
اگر از ساز دف خوشتون میاد و قصد دارید این ساز رو تهیه کنید میتونید روی لینک زیر کلیک کنید.
دهلک یا دکر
ساز کوبه ای ایرانی و بررسی انواع و کاربردهای آن
ساز کوبه ای ایرانی دهلک دارای دو طرف بوده که بیشتر در بلوچستان از آن استفاده می کنند. این ساز دارای بدنه ای استوانه ای و بلند است که اندازه های متفاوتی داردو بوسیله دست نواخته می شود.دهل بلوچ کوچکتر از دکر است به همین دلیل به آن دهلک می گویند.
دایره
ساز کوبه ای ایرانی و بررسی انواع و کاربردهای آن
ساز کوبه ای ایرانی دایره دارای تاب گرد بوده، باعث ایجاد صداهای یک طرفه می شود. ساز دایره به دف شباهت بسیاری دارد. در ایران بیشتر در بوشهر ، بلوچستان، خراسان شمالی، آذربایجان، گیلان، یزد، گلستان استفاده می شود. علاوه بر ایران، استفاده از ساز کوبه ای دایرهدر کشورهایی از جمله افغانستان، آذربایجان،تاجیکستان و ازبکستان بسیار رایج است.
کاربردهای ساز های کوبه ای در ایران
از قدیم از سازهای کوبه ای هم در مجالس شادی و هم در زورخانه ها بسیار استفاده می شد که هر کدام به تنهایی دارای پیشینه تاریخی و کاربردهای زیادی در ایران هستند.
مجالس شادی و عروسی
از دیرباز در مراسم شادی و عروسی از ساز کوبه ای ایرانی بسیار استفاده میشد که یادآور شادی و سرور است. در قدیم روی این سازها را با تزئینات زیبا می آراستند و همین امر باعث نوای خوش این سازها می شد، از این رو می بینیم که در موزه موسیقی ساز کوبه ای که به اقوام مختلف بر می گردد در انواع مختلف موجود است.
زورخانه ها
ساز کوبه ای ایرانی و بررسی انواع و کاربردهای آن
- ساز کوبه ای ضرب در زورخانه ها متشکل از یک کاسه سفالی که با پوست بز روی این کاسه کشیده شده است تشکیل شده که شباهت بسیاری به گلدان یا کوزه دارد.
- در زورخانه ها مرشد از ضرب استفاده می کرد تا ریتم های ضرب را با شعر همراه کند. در این ریتم ها ورزشکاران سعی می کردند حرکاتی انجام دهند که مطابق با این ریتم ها باشد.
- علاوه بر ضرب زورخانه ای از دایره زنگی که جز ساز کوبه ای در زورخانه ها بود استفاده می شد که همانند دایره است.
- ساز کوبه ای ایرانی ضرب دارای وزن متغیری بین 10 تا 20 کیلو هستند که نباید ترکی در آنها ایجاد شود چون باعث خرابی صدا می شود.
- از ریتم هایی که در ضرب زورخانه به کار می رود می توان به دو ریتم سنتی و مدرن یا امروزی اشاره کرد. به طور کلی ریتم های مدرن توسط مرشدان بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد و کمتر مرشدی است که ریتم های سنتی را بنوازد.
- ریتم ضرب زور خانه دارای زیر و بم بوده که به معنی قسمت کناره ضرب و قسمت وسط ضرب است.
- ساز کوبه ای ایرانی ضرب زورخانه ای از جمله هنرهای نمایشی به حساب می آید که در دوره های آموزشی به عنوان یک رشته تخصصی بوده، می توان از آن مدرک مربوطه را اخذ کرد.
امروزه هنوز هم افراد زیادی به سازهای کوبه ای علاقه دارند و این ساز همچنان کاربردهای خاص خود را دارد. کسی که ساز کوبه ای می نوازد می تواند علاوه بر کار در زورخانه ها، در پروژه های استودیویی ، تئاتر و تکنولوژی نیز فعالیت داشته باشد.
برای مشاهده انواع سازهای کوبه ای و مقایسه آنها میتونید روی لینک زیر کلیک کنید.
