سازهای مختلف زیادی هستن که با وجود فاصله جغرافیایی زیاد بین زادگاهشون شباهت‌های خیلی زیادی به همدیگه دارن به قدری که گاهی نمیتونیم حتی تشخیص بدیم که کدوم به کدومه.
دو ساز سنتور و قانون هم در دسته این مدل سازها قرار میگیرن با این تفاوت که زادگاه این دو ساز چندان تفاوتی باهمدیگه نداشته.
امروز قصد داریم ساختار، شباهت‌ها و تفاوت‌های دو ساز کهن و اصیل ساز سنتور و قانون رو باهم مقایسه کنیم تا بهتر و بیشتر بشناسیمشون پس در ادامه هم با ما با مقاله تفاوت ساز سنتور و قانون همراه باش.
تفاوت ساز سنتور و قانون
سنتور چیست؟
تفاوت ساز سنتور و قانون
سنتور، این ساز ایرانی هم در دسته سازهای کوبه‌ای و هم در دسته سازهای زهی-مضرابی قرار میگیره که بیشتر با چوب درخت گردو ساخته میشه.
سنتور ایرانی از سیم‌های زیادی برخورداره. چیزی بین 72 تا 160 عدد. این ساز با ضربه زدن به سیم‌های سنتور با مضراب نواخته میشه و نواختن و یادگرفتن نوازندگی این ساز در دسته نوازندگی سازهای خیلی سخت قرار میگیره.
این ساز که از نظر شکل ذوزنقه‌ای به ساز قانون شباهت داره، معمولا از چوب درخت گردو ساخته میشه و یکی از اصلی‌ترین دلایل بالا بودن قیمت سنتور مرغوبیت چوبی هست که این ساز ازش ساخته میشه.
لبه بلند اون حدود 90، لبه کوتاه اون 35 و عمق اون 6 سانتی متره و سیم های سنتور هم از فولاد و برنز ساخته شدن. سیم‌های انواع سنتور معمولا به صورت سه‌‌تایی، چهارتایی و یا پنج‌تایی کوک میشن.
اجزای سنتور
تفاوت ساز سنتور و قانون
سنتور به عنوان یکی از پیچیده‌ترین و کهن‌ترین سازهای ایرانی از اجزای متعدد و متفاوتی برخورداره و همین موضوع بر قیمت سنتور کلی تاثیر میذاره.
- کلاف سنتور: به چهارچوب یا همون جعبه سنتور کلاف میگن. کلاف سنتور معمولا تو خالی هست و به رسا شدن و تشدید صدای سنتور کمک میکنه. کلاف سنتور همون بخشی از ساز هست که معمولا از چوب گردو ساخته میشه.
- سیمگیر: سیم گیر یک میله مفتولی شکل هست که در سمت چپ ساز سنتور نصب میشه و به نگهداشتن سیم‌ها در جایگاه درست و دقیق کمک میکنه.
- گوشی‌های کوک سنتور: همه سازها گوشی‌هایی دارن که مخصوص کوک کردن ساز هستن و فقط با چرخوندنشون صدای ساز کوک میشه. در واقع با شل و سفت کردن سیم‌های سنتور سعی میشه تا صدای مد نظر به وجود بیاد.
- صفحه سنتور: خرک‌های سنتور روی صفحه سنتور نصب میشن و بیشترین فشار توسط سیم‌ها به این صفحه وارد میشه. خرک‌ها صدای تولید شده توسط سیم‌ها رو از طریق این صفحه به داخل جعبه سنتور منتقل میکنن.
- خرک‌های سنتور: این مهره‌ها که کمی تا حدودی شبیه مهره‌های شطرنج هستن فشاری که سیم‌ها به ساز وارد میکنن رو تحمل میکنن. تعداد خرک‌های سنتورها باهم متفاوت هستن. سنتورها معمولا نه خرک، ده خرک، یازده خرک و دوازده خرک هستن.
- سیم‌های سنتور: مهترین اجزای اکثر سازهای دنیا سیم‌ها هستن که توی هر سازی به نحوه‌های متفاوتی به وسیله اون‌ها صدا تولید میشه. در ساز سنتور نوازنده با ضربه زدن به سیم‌ها به وسیله مضراب سنتور نوازی میکنه و صدای زیبای این ساز رو به رخ میکشه.
- مضراب سنتور: همونطور که گفتیم سنتور در دسته سازهای زهی-مضرابی قرار میگیره و به کمک که وسیله‌ای به اسم مضراب نواخته میشه. در اثر برخورد سر این مضراب‌های چوبی با سیم‌های سنتور، ساز سنتور نواخته میشه.
ساز قانون چیست؟
تفاوت ساز سنتور و قانون
قانون یکی از کهن‌ترین سازهای زهی مضرابی ایرانی هست که این روزها کمتر کسی در ایران نامش رو شنیده در حالی که خرید ساز قانون در کشورهای دیگه مخصوصا کشورهای همسایه ایران خیلی رایج‌تر و باب‌تره.
بخاطر بی‌توجهی زیادی که به این ساز خوش آوا در طول تاریخ شده خیلی‌ها به اشتباه ساز قانون رو ساز عربی در نظر میگیرن درحالی که تولد این ساز به قرن‌ها پیش در ایران برمیگرده و قانون کاملا ساز ایرانی هست.
هرچند این روزها خیلی از موزیسین‌ها و علاقمندان به ساز ایرانی تونستن نغمه‌ها و صداهای زیبا به سبک ایرانی از این ساز خارج کنن و راه ورود ساز قانون به موسیقی سنتی ایرانی کم کم در حال باز شدنه.
موقع نواختن ساز قانون نوازنده باید ساز رو روی زانوهاش قرار بده و بعد نوازندگی رو شروع کنه. ساز قانون توسط مضراب و البته انگشت‌ها نواخته میشه.
اجزای ساز قانون
تفاوت ساز سنتور و قانون
ساختمان ساز قانون از خیلی جهات به ساز سنتور شبیهه و این دوتا ساز تقریبا اجزای یکسانی دارن. حالا بیاید باهم یکمی بیشتر با اجزای سازنده ساز قانون آشنا بشیم:
- جعبه‌ی صوتی: جعبه ساز قانون از دوتا صفحه ذوزنقه‌ای شکل که با 4 کلاف به هم متصل شدن، تشکیل شده.
- صفحه‌ی رو: روی صفحه رویی ساز قانون دو ردیف 9 تایی خرک نصب شده که مثل ساز سنتور وظیفه جلوگیری از وارد شدن ضربه به صفحه چوبی ساز توسط سیم‌ها رو بر عهده دارن.
- پل‌های درون جعبه‌ی صوتی: پل‌های استوانه‌ای شکلی هستن به قطر مداد که بین صفحه رویی و زیری یاز قانون قرار میگیرن تا فشاری که به صفحه رویی وارد میشه رو کنترل کنن. اینطوری صفحه ساز قانون تغییر شکل پیدا نمیکنه.
- خرک: تیغه باریکی از چوب که طول تقریبی اون ۳۵ سانتیمتر و ارتفاع تقریبی‌اش ۲ سانتیمتره و با چهار پایه ی چوبی کوچکی از طرف راست بر سطح صفحه رویی ساز قانون قرار می گیره.
- گوشی‌های ساز قانون: ساز قانون دارای گوشی‌هایی هست که به صورت عمودی به سمت چپ بدنه این ساز وصل شدن. این گوشی‌ها میخی شکل هستن و از چوب ساخته شدن.
- کلید کوک: یک کلید حدودا ده سانتی متری که برای کوک کردن ساز ازش استفاده میشه و در دست چپ نوازنده ساز قانون قرار میگیره.
- سیم گیر: سیم گیر یا جعبه ی گره‌ها در کلاف جانبی سمت راست که صفحه زیر و روی ساز قانون رو به هم متصل میکنه، قرار داره.
- مضراب: مضراب قانون یک حلقه پهن فلزی از جنس نقره، ورشو یا برنج هست که روی بند دوم انگشت سبابه قرار میگیره. درون این حلقه، یک تیغه برای مضراب زدن به سیم وجود داره که مثل ناخن عمل میکنه.
تفاوت ساز سنتور و قانون
همونطوری که احتمالا تا الان فهمیدی، ساز قانون و ساز سنتور ساختار یکسان و یک شکلی دارن اما وقتی عمیق‌تر بررسیشون میکنیم میفهمیم که چنان تفاوت‌های ریز ولی مهمی باهم دارن که کلی هم متفاوتشون میکنه. بیا چندتا مثال بزنیم.
تفاوت در جعبه صدا
هردوی این سازها جعبه صدایی دارن که رو تشدید صدای این سازها تاثیر میذاره اما جعبه صدای سنتور ذوزنقه متساوی الاضلاع شکل هست و جعبه صدای ساز قانون ذوزنقه قائم الزاویه هست و همین مسئله روی حجم صدای ساز تاثیر زیادی میذاره.
تفاوت در خرک‌ها
تفاوت ساز سنتور و قانون
ویژگی متفاوت بعدی این دوتا ساز خرک آن‌هاست. برخلاف سنتور که خرک‌هاش در هر دو طرف ساز قرار داره، خرک‌های ساز قانون فقط در یک طرف ساز قرار گرفتن و روی صفحه رویی ساز نصب میشه و همین موضوع صدادهی ساز رو تحت تاثیر قرار میده.
تفاوت در گوشی‌های کوک
باز هم توی هر دو ساز گوشی برای کوک کردن وجود داره اما جایگاه، تعداد و جنس گوشی‌ها در ساز قانون و ساز سنتور متفاوته.
سنتور 72تا گوشی داره که از جنس فلز ساخته شدن و در سمت راست این ساز نصب شدن. اما در ساز قانون گوشی‌های ماشین‌های کوک در یک سمت قرار گرفته‌اند و از جنس چوب ساخته شدن.
تفاوت در تعداد و جنس سیم‌ها
تفاوت ساز سنتور و قانون
ساز سنتور 72 تا سیم داره که همزمان کوک میشن و دو رنگ زرد و سفید دارن. سیم‌های سنتور معمولا از جنس فلز برنج ساخته میشن.
اما ساز قانون 82 سیم داره که معمولا از جنس نایلون، ابریشم روکش دار و یا زه ساخته شدن و سیم‌های این ساز معمولا در دسته‌های سه تایی، دوتایی و یا تکی کوک میشن.
تفاوت در نوع نواختن
درسته که هردوی این سازها با مضراب نواخته میشن اما نوع و شکل و شمایل مضراب‌هاشون زمین تا آسمون باهم فرق میکنن.
مضراب‌های سنتور چوبی هستن و به سرشون نمد وصل شده تا صدای بهتری از ساز سنتور خارج کنن اما مضراب‌های ساز قانون ساختار کاملا متفاوتی دارن.
مضراب‌های ساز قانون حلقوی و تیز هستن و مثل ناخن دست عمل میکنن.
خلاصه کلام
ساز سنتور و ساز قانون هردو ساز ایرانی هستن که اصالت زیادی دارن و از کهن‌ترین سازهایی هستن که ایرانیان ازش استفاده کردن و تاثیر زیادی در شکل‌گیری فرهنگ ایرانی داشتن.
قیمت سنتور و ساز قانون تحت تاثیر متریال و طراحی این دو ساز قرار میگیره و معمولا این دو ساز قیمت بالایی دارن و بخاطر همین خرید ساز قانون ممکنه کمی چالشی باشی.
دلشاد موزیک ساز قانون و سنتور رو با بهترین کیفیت و قیمت موجود کرده و شما با کمترین بودجه میتونی بهترین سنتور و یا قانون رو بر اساس علاقه و نیازات خریداری کنی و از صدای زیباشون لذت ببری.
