دف نام یکی از سازهای کوبه ای در موسیقی ایران است.این ساز را به زبان فارسی “دَف” و به عربی “دُف” می نامند. دف از یک حلقه چوبی تشکیل شده که پوست نازکی بر روی آن کشیده شده و با ضربات انگشت نواخته می شود. دف از سازهای ضربی و با صدای بم تری نسبت به دایره است.از نوازندگان بزرگ و بین المللی دف می‌توان بیژن کامکار و مسعود حبیبی و هژار زهاوی را نام برد. این مقاله را می توانید بعنوان راهنمای خرید ساز دف مطالعه کنید تا با انواع دف و مشخصات آنها آشنا شوید.
بهترین راهنمای خرید ساز دف ؛ آشنایی با انواع دف
بهترین راهنمای خرید ساز دف و آشنایی با انواع دف
امروزه انواع ساز دف در سایزهای مختلف از کوچیک تا بزرگ برای کودکان و بزرگسالان در کشورمان تولید و به بازار عرضه می شود. علاقمندان به ساز دف، برای خرید ساز دف گاها دچار مشکل می شوند و نمی دانند کدام مدل را خریداری کنند. به همین دلیل در ادامه نکات خرید این ساز پرطرفدار را بررسی می کنیم.
اجزای مختلف دف
بهترین راهنمای خرید ساز دف ؛ آشنایی با انواع دف
یکی از نکات مهم پیش از خرید ساز دف، شناخت اجزای آن است. دف متشکل از چهار قسمت مختلف و هر قسمت دارای جنس متفاوتی است که عبارتند از:
- قاب یا بدنه اصلی دف: قاب، کمانه یا کلاف اصلی، چوبی است که سبب اتصال اجزای مختلف دف می شود. معمولا دایره ای به قطر 50 تا 55 سانتی متر و عرض 5 تا 6.5 سانتی متر بعنوان قلاب یا کمانه اصلی بکار می رود. بدنه یا قاب دف ممکن است از جنس های مختلفی باشد.
بهترین جنس بدنه دف، چوب تاک است. اما علاوه براین، از چوب سایر درختان مانند چنار، بید، نارنج و برخی مواقع از گردو نیز برای ساخت قاب دف استفاده می شود. بدنه چوبی دف، طوقه دف نیز نامیده می شود. این طوقه نباید دارای انحنای زیاد و کج باشد. طوقه سالم باید صاف باشد.
- پوست: پوست دف یکی از اجزای مهم است که در کیفیت صدای دف، قیمت و پایداری آن نقش مهمی داشته و در دو نوع طبیعی و مصنوعی (طلقی) ساخته می شود. پوست های طبیعی که برای ساخت دف استفاده می شود، پوست بز، آهو، میش، بزکوهی هستند. اما امروزه بسیاری از نمونه ها، پلاستیک بجای پوست طبیعی در ساخت دف بکار می رود. پوست طبیعی دارای صدای بهتر و قیمت بالاتری است. پوست مصنوعی دارای مقاومت بیشتر اما کیفیت صدای پایین تری است. پوست یکی از معیارهای مهم در انتخاب و خرید دف است.
- حلقه ها یا زنجیرها: تاثیر زیادی در تعیین صداهای مکمل در هنگام نواختن دف دارند. در دیواره داخلی کمان، میخ هایی همچون قلاب نصب می شود که بر روی آنها حلقه های فلزی ۳ تایی یا ۴ تایی و با فاصله ای اندک از دسته پهلویی نصب شده است. حلقه هایی از جنس آهن، مس یا برنج بکار می رود.
- گل میخ ها: گل میخ ها به منظور محکم نگه داشتن پوست روی قاب دف کاربرد دارند. گل میخ ها در قسمت پشت قاب، باعث مهار کمانه پوست توسط میخ های سر تخت می شوند. این گل میخ ها نیز از جنس چوب، مس، آهن و برنج هستند.
- شستی یا شصتی: روی قاب دف و قسمت پشت چوب آن، یک فرورفتگی به منظور قرارگیری انگشت شصت وجود دارد که به آن شستی می گویند.
انواع طوقه دف و کمانه
بهترین راهنمای خرید ساز دف ؛ آشنایی با انواع دف
همانگونه که گفته شد، کلاف دف دارای نام های دیگری ازجمله کمانه یا طوقه نیز هست. برطبق عرض کلاف، دف ها بر دو نوع طوقه پهن و طوقه باریک تقسیم بندی می شوند. دف های با طوق باریک مناسب افرادی هستند که دستان کوچک تری دارند. طوقه پهن نیز برای افراد با دستان بزرگتر مناسب تر است. طوقه و کمانه نیز یکی از معیارهای مهم در هنگام خرید دف محسوب می شود.
از سوی دیگر، کلاف با کمانه دف دارای دو نوع است: کمانه یک کمه و کمانه دو کمه.
- کمانه یک کمه صرفا از یک لایه چوب با ضخامت 15 سانتی متر ساخته می شود. کمانه یک کمه سبک تر است.
- کمانه دو کمه از دو لایه چوب یا ضخامت نصف ساخته می شود که این دو لایه چوب بر روی یکدیگر پرس می شوند. کمانه دو کمه دارای مقاومت بیشتری است. بخصوص نسبت به کج شدن در برابر فشار وارده از سمت پوستی که بر روی آن کشیده می شود، مقاومت زیادی دارد.
خرید دف و بررسی انواع دف ازلحاظ نوع پوست
بهترین راهنمای خرید ساز دف ؛ آشنایی با انواع دف
در یک طرف کلاف اصلی دف، بدنه ای از جنس چوب است که روی آن پوست طبیعی یا مصنوعی کشیده شده است. دف با پوست طبیعی بعنوان بهترین نوع دف است که ساخت آن در فصل بهار انجام می شود.دقت کنید پوست دف خیلی سفت یا خیلی شل نباشد وهمچنین دف دایره‌ای باشدو بیضی شکل نباشد.
بطور کلی، دف در دو نوع با پوست طبیعی و پوست مصنوعی ساخته شده و به بازار عرضه می گردد.
دف با پوست طبیعی
بهترین راهنمای خرید ساز دف ؛ آشنایی با انواع دف
اینگونه دف ها دارای صدای بهتری و قیمت بیشتری نسبت به دف های طلقی یا با پوست مصنوعی هستند. اما به دلیل آسیب پذیری زیاد این دف ها، معمولا مناسب افراد مبتدی نیستند. زیرا نگهداری از این دف و طریقه نواختن آن نیازمند تجربه است. دف های طبیعی باتوجه به آب و هوا متفاوت هستند.
نکته بعدی در خرید دف این است که ببینید لبه زیر پوست نامسطح نباشد برای تشخیص دف را از سمت پوست روی یک سطح کاملا صاف مثل شیشه بگذارید اگر لق بود و دف تکان خورد یعنی نامسطح است.
هرچه پوست طبیعی کهنه تر باشد بهتر است(کمی آب به پوست بزنید اگر بوی نامطبوعی نداد یعنی پوست کهنه است) و پوست بدون چربی و شفاف نیز بهتر است برای تشخیص آن به رنگ پوست دقت کنید که یک دست بوده و برفکی نباشد.
وزن دف نیز باید بررسی شود هرچه سبکتر باشد بهتر است و دست خسته نمی‌شود علاوه بر نوع پوست کمانه دف نیز اگر باریک باشد باعث سبکی دف میشود که البته اگر خیلی باریک باشد دف تاب برمی‌دارد و و این از مرغوبیت دف می‌کاهد.
البته وزن دف به نوازنده آن بستگی دارد برای فردی با دستان بزرگ و پر قدرت دف سبک مناسب نیست چون یا در دستش بازی می‌کند یا شصت دستش به پوست دف برخورد کرده و کیفیت صدای دف پایین می‌آید.
نکته‌ی بعدی روکش روی کمانه است که برای افراد مبتدی دفی که روکش روی کمانه آن از مواد نخی و چرم است که باعث میشود دست عرق نکند و دف در دست سر نخورد. در دف با پوست طبیعی معمولا از همان پوست برای روکش روی کمانه استفاده می‌کنند.
افرادی که دف را با ضربات محکم می‌نوازند بهتر است دفی انتخاب کنند که در ابتدا صدای تیزی داشته باشد چون با این نوع نواختن بعد از مدتی پوست دف10 تا20 درصد شل شده و صدای بمی پیدا می‌کند.
پوست باید خوب دباغی شده باشد یعنی ضخامتش در سطح، یکسان باشد و نباید از آهک یا موادی که در چرم سازی استفاده میشود برای دباغی پوست دف استفاده کرد چون چربی آن را از بین برده و تاثیر بدی روی صدای دف دارد.
اگر پوست گرم شود یا زیاد کشیده شود نیز روی صدای دف تاثیر دارد.
درهنگام خرید دف با پوست طبیعی، به نکات ذکر شده دقت کنید.
نکات خرید دف با پوست مصنوعی
بهترین راهنمای خرید ساز دف ؛ آشنایی با انواع دف
دف با پوست مصنوعی یا طلقی دارای ویژگی های زیر است:
- دارای کوک ثابت است
- ضخامت سطح پوست یکسان است
- کشش یکسانی در کل پوست وجود دارد.
- رطوبت را جذب نمی کند
- براثر رطوبت، تغییر حالت نمی یابد.
- کمانه آن تاب برنمی دارد.
- به علت کشش یکسان سطح پوست، صدای استانداردی همانند سایر سازهای ارکستر دارد
- توسط باکتری ها و میکروب ها تجزیه نمی شود
- بوی نامطبوع ندارد
- اجاد حساسیت و بیماری نمی کند
جنس پوست های مصنوعی معمولا یکسان است. تنها تفاوت در ضخامت آنها است. بهترین نوع پوست مصنوعی موجود در بازار، ساخت شرکت آمریکایی رمو است.
یکی از نکات مهم در هنگام خرید دف با پوست مصنوعی، دقت و توجه به سطح پوست است. دف های با پوست مصنوعی در دو رنگ سفید و قهوه ای بوده و دارای سطحی مات هستند. بنابراین با دیدن طلق دف دارای سطح براق و صیقلی، آن را خریداری نکنید. زیرا چنین طلقی برای دف مناسب نخواهد بود.
دف چهل تکه
بهترین راهنمای خرید ساز دف
کمه این دف‌ها از اتصال قطعات کوچک چوب ساخته شده. ظاهر زیبا اما وزن زیاد و صدای نامطلوبی دارند و بهتره این نوع دف را نخرید.
تاریخچه دف
در قدیم برای صدای بهتر دف از پوست آهو استفاده می‌کردند. در دوره‌ی قبل از اسلام دف در موسیقی ایرانی و کردی وجود داشت اما بعد از اسلام چون موسیقی حرام بود حدود 13 قرن فقط دراویش کردستان در محفل‌های خود از دف استفاده می‌کردند و هر سماء و ذکری را با ریتم خاصی از دف می‌نواختند به طوری که هر ذکری مقامی داشت و آنها را مقام‌های دف می‌نامند.
مقام‌های دف7 تا 10 مقام اصلی هستند.این محدودیت دف نوازی تا سال1353 ادامه داشت تا با تلاش‌های بیژن کامکار و محمد رضا لطفی بعد از قرن‌ها دف در موسیقی غیر عرفانی و اجراهای عمومی نیز استفاده شد.
بهترین راهنمای خرید ساز دف
در آسیا به ویژه در خاویارمیانه بیشتر از سایر نقاط جهان از دف استفاده می‌کنند. در عربستان و عمان و ترکیه و عراق و آذربایجان نیز دف رواج دارد.
تنبک بعد از مجلسی شدن جای دف را گرفت و دف بیشتر در مجلس‌های کوچک و برای جشن و شادی خصوصا در کردستان و آذربایجان به کار می‌رفت ونوازندگان ماهری داشت.
امروزه دف در اکثر شهرهای ایران به علاقه مندانش آموزش داده میشود و رایج‌تر شده.
دف در کردستان
به دلیل وجود آیین‌های عرفانی در کردستان و کرمانشاه دف رواج بسیاری دارد و گروه‌های پیروان طریقت قادریه و آیین یارسان در مراسم‌های عرفانی خود از این ساز استفاده می‌کنند. اکثر مردم کردستان با دف آشنایی دارند و همچنین به دلیل حلال بودن دف در اسلام سایر طریقت‌ها مثل نقشبندیه نیز در مراسماتشان دف می‌نوازند.
دف چهار گوش
بهترین راهنمای خرید ساز دف
این دف قبل از اسلام در ایران متداول بود که امروزه تعداد معدودی از ارکسترهای ایرانی خصوصا در آذربایجان از آن استفاده می‌کنند.
ساخت دف در کردستان
ابتدا درختانی مثل صنوبر، چنار، بید سرخ، گردو و تاک را قطع می‌کنند بعد پوست تنه‌ی درخت را می‌کنند و آن را به الوارهای مکعب مستطیل شکل در ابعاد 170 در 5 و 180در 6 و ارتفاع 1.5 تا 2 سانت تبدیل می‌کنند
و این الوارها را در دیگ مستطیل شکلی که زیر آن آتش روشن کرده‌اند میگذارند تا آب در مغز آنها نفوذ کرده و قابلیت انعطاف پیدا کنند.
بعد غلتک دستی را از روی هر یک از الوارهای نرم شده قرار داده و دسته‌ی غلتک را می‌چرخانند تا الوار نرم زیر آن خم شود.سپس الوار را در قالب فلزی استوانه‌ای قرار داده تا شکل دایره به خود بگیرد و با میخ‌های موقتی دو سر الوار را به هم می‌چسبانند تا بعد از اینکه از قالب بیرون آوردند تغییر حالت ندهند.
بعد آنها را درسایه خشک می‌کنند تا مقاوم تر شود و دیرتر تاب بردارد اگر در آفتاب خشک کنند به یکباره خشک شد و دوام کمتری دارد.
بعد از خشک شدن میخ‌های موقت را جدا کرده و با روشی به نام فارسی بر(برش فارسی) در دو سر آن پله ایجاد می‌کنند و با سریشم پله‌ها را به هم می‌چسبانند و کمانه درست میشود.
بهترین راهنمای خرید ساز دف
وقتی سیریشم خشک شد با روش پخ زدن به وسیله تیشه ضخامت1.5 تا2 سانتی کمانه را به 2 تا3 میلی‌متر می‌رسانند. بعد میخ‌هایی با فاصله یک سانتی متر از یکدیگر داخل دیواره کمانه وارد کرده و آنها را کج کرده تا مثل قلاب شوند و حلقه‌ها را به این قلاب‌ها آویزان می‌کنند.بهتر است فاصله یک حلقه با حلقه کناریش به اندازه قطر یک حلقه باشد تا ظاهر و صدا دهی بهتری داشته باشد.
برای کشیدن پوست در دف،پوست حیوانتی مثل بز، میش، بز کوهی و شتر و بهترین آنها آهو را می‌کنند و آن را شسته و دباغی کرده تا مو و پشم از پوست جدا شود و بعد آن را مدتی در آب میگذارند تا نرم شود و بعد آن را از طرف پخ کمانه، طوری روی کمانه می‌کشند ک در همه نقاط یکسان کشیده شود و بعد آن را با سریشم به دیواره خارجی کمانه چسبانده و با گل میخ‌ها که در فاصله‌های مساوی کوبیده شده اند پوست را به کمانه محکم متصل می‌کنند(بهتر است ضخامت پوست در قسمتی که گل میخ‌ها را میکوبند 1.5تا2.2 سانتی‌متر باشد) و بعد از خشک شدن دف آماده است.
دلشاد موزیک به عنوان اولین فروشگاه لوازم موسیقی در ایران فعالیت خود را با هدف ارائه انواع ادوات موسیقی و لوازم جانبی از سال ۱۳۲۵ شروع کرده است.از اهداف فروشگاه تامین انواع سازهای ایرانی، خارجی و لوازم جانبی مربوط به سازها بوده که شامل جزئی ترین و کوچکترین قطعات تا بزرگترین لوازم جانبی است.
اگر قصد خرید ساز دف رو دارید میتونید روی لینک زیر کلیک کنید تا انواع دف رو مشاهده کنید و بتونید اونها رو مقایسه کنید.
