تعویض پوست تار | آموزش مرحله به مرحله برای صدای بهتر ساز
تعویض پوست تار از جمله اقداماتیه که انتظار میره نوازندگان تار به اون مسلط باشن. با تعویض پوست تار میشه صدای این ساز رو به طور قابل توجهی بهبود بخشید. مهم ترین وظیفه پوست اینه که ارتعاشات رو از خرک به کاسه ساز انتقال میده. اهمیت بالای فرایند تعویض پوست ساز تار باعث میشه تا این سوال مهم برای خیلی از دوستان پیش بیاد که چطور پوست تار را تعویض کنیم؟ توی این مطلب از مجله دلشاد موزیک تصمیم داریم به بررسی تعویض پوست تار بپردازیم و اطلاعات لازم رو در اختیار شما قرار بدیم. بهتره مطالعه این مطلب رو از دست ندید تا بتونید اطلاعات مهمی در این باره به دست بیارید.
پوست تار مناسب چه مشخصاتی دارد؟
انتخاب پوست مناسب برای تار، یکی از عوامل کلیدی در تعیین کیفیت صدای این ساز اصیل ایرانی محسوب میشه. به طور کلی بهترین پوست برای تار از پوست بره تودلی یا بزغاله تودلی تهیه میشه که توی فصل های سرد سال و توسط دباغ های ماهر جدا میشن. یک پوست تار مرغوب باید فاقد هرگونه لکه، چربی اضافی و ناهمواری باشه و توی ظاهرش شفافیت و یکدستی دیده بشه. زمان تابش نور به پوست، نباید هیچ گونه اثری از زدگی یا خرابی در اون مشاهده شه.
توی سال های اخیر پوست های دیگه ای مثل مثانه و دل گاو هم به بازار آمده اند؛ اما این پوست ها به دلیل ساختار فیبری متفاوت، نمی تونن همون کیفیت صدا و پاسخگویی رو که پوست بره تودلی ارائه میده، ایجاد کنه. البته باید بدونید برای تارهای شیرازی، استفاده از پوست بره تودلی یا بزغاله تودلی به شدت توصیه میشه. البته، توی بعضی مناطق مثل آذربایجان، از پوست دل گاو برای ساخت تار استفاده میشه که این امر به سنت های موسیقیایی خاص اون منطقه مرتبطه.
چند نکته درباره انتخاب پوست
برای انتخاب پوست تار مناسب، ضروریه به نکات زیر توجه داشته باشید:
- برای انتخاب پوست تار مناسب، توجه به مدت زمان کهنه شدن اون بسیار مهمه. پوست تار باید حداقل یک سال از زمان دباغیش گذشته باشه تا به شرایط مطلوب برای استفاده روی ساز برسه. کهنه شدن پوست باعث نرم شدن بافت اون، کاهش احتمال ترک خوردگی و بهبود کیفیت صدادهی میشه.
- نوازندگانی که توی مناطق مرطوب زندگی می‌کنن، بهتره برای تار خود از پوست بزغاله تودلی استفاده کنن. این نوع پوست به دلیل مقاومت بالا در برابر رطوبت، گزینه مناسبی برای این مناطقه. فراموش نکنید پوست بزغاله تودلی نسبت به پوست بره تودلی خشک‌تر بوده و صدایی متفاوت تولید می‌کنه. انتخاب بین این دو نوع پوست به سلیقه شخصی نوازنده و مشخصات ساز بستگی داره.
- یکی از اشتباهات رایج زمان تعویض پوست تار، انداختن اون به صورت عرضی روی بدنه سازه. این کار با وجود افزایش ظاهری مقاومت پوست، به شدت به کیفیت صدا آسیب می‌رسونه و باعث کاهش عمر مفید پوست میشه. جهت صحیح انداختن پوست تار، طولی بوده و باید مطابق با الگوهای استاندارد انجام شه.
- ضخامت پوست تار توی قسمت‌های مختلف ساز متفاوته. معمولا ضخامت پوست توی قسمت کاسه حدود 0.05 میلی‌متر و توی قسمت نقاره 0.07 میلی‌متر در نظر گرفته میشه. البته این ابعاد می‌تونه بسته به نوع ساز، سلیقه نوازنده و نظر سازنده تغییر کنه. انتخاب ضخامت مناسب پوست روی کیفیت صدا، پایداری کوک و پاسخگویی ساز تاثیر مستقیم داره.
برش و انتخاب پوست کاسه و نقاره به چه صورت می باشد؟
انتخاب و برش پوست تار، کاری دقیق و حساسه که مستقیماً روی صدای سازت تاثیر می گذاره. قسمت های مختلف تار به پوست با ضخامت های متفاوتی نیاز دارن. بخش ضخیم تر پوست معمولاً برای نقاره (قسمت کوچکتر کاسه) استفاده میشه، چون به استحکام بیشتری نیاز داره. اما قسمت نازک ترش برای کاسه اصلی تار به کار می ره تا صدای ساز رو بازتر کنه. نکته مهم اینجاست که قسمت ضخیم‌تر پوست کاسه، باید دقیقاً زیر خرک قرار بگیره تا ارتعاشات به خوبی منتقل بشن.
بهتره پوست رو حدود دو سانتی متر بزرگ تر از دور دهانه های تار برش بدید. این کار باعث میشه که پوست راحت تر روی ساز کشیده بشه و بتونیم محکم ببندیمش.
شرایط نگهداری پوست تار
نگهداری درست و اصولی از پوست تار نه تنها روی ماندگاری این ساز تاثیر میذاره، بلکه باعث افزایش کیفیت صدا هم میشه. برای نگهداری بهتر از این پوست لازمه به موارد زیر توجه داشته باشید:
- برای مراقبت بهتر از پوست تار، بهتره تاریخ خرید و هر گونه ایراد کوچیک مثل سوراخ رو روی خود پوست یادداشت کنید. این کار کمک می‌کنه تا بتونید تغییرات پوست رو رصد کرده و زودتر متوجه مشکلات احتمالی بشید.
- بهترین جا برای نگهداری پوست تار، یه کیسه نخی تو یه محیط خشک و خنکه. بهتره بین پوست ها هم کمی توتون بذارید تا از بید زدنشون جلوگیری بشه. یادتون باشه که کیسه رو محکم ببندید تا گرد و خاک به پوست‌ها نرسه.
- خیلیا فکر می‌کنن نفتالین برای محافظت از پوست تار خوبه، اما اینطور نیست. نفتالین علاوه بر بوی بد و ایجاد حساسیت، به پوست هم آسیب می‌زنه و باعث میشه روغنی بشه. پس بهتره به جای نفتالین از توتون استفاده کنید.
- فراموش نکنید که هر چند وقت یه بار سر به کیسه پوست ها بزنید و مطمئن بشید مشکلی ندارن.
- پوست تار رو قبل از خشک شدن برش ندید. چون وقتی خشک بشه، اندازه ش کوچکتر میشه و ممکنه دیگه برای سازتون مناسب نباشه.
- پوست تار رو هیچ وقت جلوی آفتاب یا حرارت مستقیم نذارید تا خشک بشه. این کار باعث میشه پوست خشک و شکننده بشه و دیگه قابل استفاده نباشه.
- تا کردن پوست تار باعث میشه که پوست ترک بخوره و خراب بشه. پس سعی کنید پوست ها رو صاف و بدون تا نگهداری کنید.
سریش چگونه تهیه می شود؟
سریش یه نوع چسب گیاهی هست که از ریشه گیاهانی شبیه به لاله تهیه میشه. این گیاه ریشه های گوشتی و چسبناکی داره که بعد از خشک شدن و پودر شدن به سریش تبدیل میشه. برای درست کردن چسب سریش، کافیه یه مقدار از این پودر رو با آب مخلوط کنید تا یه خمیر چسبناک به دست بیاد. البته این روش سنتی تهیه سریشه و امروزه برای تولید سریش در مقیاس بزرگ از روش‌های صنعتی و دستگاه‌های مخصوص استفاده میشه.
سریش به دلیل خاصیت چسبندگی بالاش از قدیم الایام در صنایع مختلف مثل کاغذ سازی، نساجی و ساخت ابزار موسیقی استفاده می‌شده و هنوز هم طرفدارای خاص خودش رو داره.
نکات مهم برای تهیه پودر سریش
در هنگام آماده کردن پودر سریش توجه به نکات زیر ضروریه:
- به جای اینکه پودر سریش رو توی ظرف های مختلف بریزید و دنبالش بگردید، بهتره از یه نمکدان استفاده کنید. اینجوری هم دسترسی راحت تره و هم اینکه پودر کمتر هدر میره.
- پودر سریشی که می‌خرید معمولاً مقداری ناخالصی داره. برای اینکه چسب سریش باکیفیت تری داشته باشید، قبل از استفاده پودر رو با یه الک ریز چند بار الک کنید. این کار باعث میشه پودر نرم تر بشه و نتیجه کار بهتر از آب دربیاد.
- اگه می خواید چسبندگی سریش رو بیشتر کنید، می تونید موقع درست کردنش، مقدار کمی چسب چوب مرغوب بهش اضافه کنید. حدود ۳ تا ۵ درصد چسب چوب کافیه. این کار باعث میشه چسب محکم تر بشه و دوام بیشتری داشته باشه.
ابزار لازم برای انداختن پوست تارکدامند؟
اگه قصد تعویض پوست تار توی خونه رو دارید، اول نیازه ابزارهای زیر رو آماده کنید:
- یک کاسه آب تا پوست رو قبل از کار خیس کنید و نرم بشه.
- یک پارچه نرم تا آب اضافی پوست رو بعد از خیسوندن بگیره.
- سریش مرغوب برای چسبون بهتر پوست.
- یک کارد تیز تا سریش های اضافی رو تمیز کرده و پوست رو صاف کنید.
- یک کاتر تیز جهت بریدن قسمت های اضافی پوست بعد از خشک شدن.
طریقه انداختن پوست تار به چه صورت است؟
توی این قسمت از آموزش تعویض پوست تار قصد داریم طی چندین مرحله به شما بگیم که چجوری می‌تونید پوست تار رو عوض کنید؟
این مراحل به شرح زیرند:
انداختن پوست تار قسمت نقاره
اولین قدم برای تعویض پوست تار، کار با قسمت نقاره شه. بعد از اینکه پوست جدید رو برش دادید، نوبت به این می رسه که اون رو روی بدنه تار محکم بکشید. این کار نسبت به قسمت کاسه ساده تره، اما یه نکته مهم داره. پوست نقاره باید خیلی محکم کشیده بشه تا صدای تار خوب از آب در بیاد. پس با دقت و حوصله این کار رو انجام بدید. یادتون باشه بعد از کشیدن پوست نقاره و خشک شدنش که حدود ۱۰ دقیقه طول میکشه، نوبت به قسمت کاسه می‌رسه.
انداختن پوست تار قسمت کاسه
انداختن پوست تار قسمت کاسه توی سه مرحله مهم انجام میشه:
گام اول
سخت ترین قسمت تعویض پوست تار، کشیدن پوست روی کاسه اس. این قسمت خیلی حساسه و نیاز به دقت زیادی داره. اول از همه، باید جهت پوست رو تشخیص بدید. قسمت پُر موی پوست رو به سمت بیرون و قسمت صاف و بدون مو رو به سمت داخل تنظیم کنید. برای اینکه بعداً اشتباه نکنید، می تونید با خودکار روی قسمت بیرونی پوست علامت بزنید. سپس پوست رو به مدت 15 دقیقه تو آب سرد خیس کنید و بعد از اینکه آب اضافیش گرفته شد، روی کاسه تار قرارش بدید. حواستون باشه که آب توی تاخوردگی های پوست جمع نشه چون باعث میشه پوست خراب شه. همزمان با این کار، دور تا دور دهانه کاسه رو با یه لایه نازک سریش بپوشونین. توجه داشته باشید که سریش نباید خیلی زیاد باشه و به داخل کاسه نفوذ کنه.
گام دوم
توی مرحله بعدی نیازه پوست رو طوری روی دهانه قرار بدید که صاف و بدون چروک باشه. بعد با دست پوست رو محکم به دهانه بچسبونین. حالا با یه کارد میوه خوری، سریش های اضافی رو که زیر پوست جمع شده، با دقت بتراشین. یادتون باشه که کارد رو از لبه دهانه به سمت پایین بکشید تا سریش‌ها کامل تمیز بشه. بعد از اینکه سریش‌ها رو تمیز کردید، قسمت بالای پوست رو بلند کنید و با دو تا انگشتت یه قسمت کوچیک از پوست رو به سمت پایین فشار بدید تا هوای داخل کاسه خارج بشه. بعد از اینکه مطمئن شدید که هوا کامل خارج شده، قسمت بلند شده پوست رو به جای خودش برگردونید و محکم بچسبونید. دقت کنید که توی تمام این مراحل پوست باید مرطوب باشه. اگه احساس کردید پوست داره خشک میشه، با یه پنبه‌ی نمناک، پوست رو مرطوب کنید.
گام سوم
حالا که پوست رو روی کاسه کشیدین و محکم کردین، نوبت به تنظیم نهایی تار می‌رسه. پوست سمت سیم بم رو نسبت به سمت سیم سفید کمی بیشتر بکشید تا پایه خرک به خوبی توی پوست فرو بره و مشکلی پیش نیاد. سیم ها رو که قبلا با چسب یا کش بسته بودین، سر جای خودشون روی سیم گیر قرار بدین و کمی سفت کنین. خرک رو هم در فاصله مناسب و با زاویه درست روی پوست قرار بدین. همه سیم ها رو به جز سیم بم، حدود دو و نیم پرده پایین تر از کوک استاندارد کوک کنین.
حالا باید صبر کنین تا پوست خشک بشه. هرچقدر پوست خشک تر بشه، باید کوک رو بیشتر سفت کنین تا به کوک استاندارد برسه. بعد از اینکه پوست کاملا خشک شد، نوبت به سیم بم می‌رسه. سیم بم رو هم کوک کنین و در نهایت، قسمت‌های اضافی پوست رو دور دهانه‌ها ببرین و سریش‌های اضافی رو هم با یه پارچه نمناک تمیز کنین.
نکات بیشتری درباره انداختن پوست تار بدانید
متخصصان زمان آموزش تعویض پوست تار توصیه می کنن به نکات زیر توجه داشته باشید:
- قبل از اینکه پوست رو روی تار بکشید، باید مطمئن بشید که پوست خور به خوبی آماده شده. برای تارهای نو، بهتره دو بار پوست خور رو با سریش آغشته کنید تا پوست محکم‌تر بچسبه. اگر این کار رو انجام ندید، ممکنه پوست بعد از مدتی شل بشه و صدای تار کیفیت قبلی رو نداشته باشه.
- میزان کشش پوست روی تار به زاویه دسته و کاسه تار بستگی داره. بعضی از تارها نیاز به کشش بیشتر و بعضی دیگه به کشش کمتر دارن. پس بهتره قبل از کشیدن پوست، به این نکته توجه کنید.
- برای اینکه بند خرک محکم و ثابت بمونه، بهتره قبل از کشیدن پوست، اون رو با چسب کاغذی به بدنه سیم گیر بچسبونید. بعد از اینکه پوست کاملا خشک شد، جای دقیق خرک رو مشخص کرده و بند رو گره بزنید.
- بعد از اینکه پوست رو روی کاسه کشیدید و کاملا خشک شد، خرک رو با سریش به جای خودش بچسبونید. این کار باعث میشه که زیر پایه خرک سفیدک نزنه و عمر تار بیشتر بشه.
- بعضی از پوست های تار چرب هستند و ممکنه به خوبی به کاسه نچسبن. برای حل این مشکل، قبل از کشیدن پوست، لبه‌های پوست رو با سمباده نرم بسابید تا سطح اون زبر بشه و بهتر به سریش بچسبه.
- بعضی ها برای خشک کردن پوست از روزنامه استفاده می کنن اما این کار توصیه نمیشه چون ممکنه مقداری از جوهر روزنامه به پوست منتقل بشه و به مرور زمان به تار آسیب برسونه. بهتره از پارچه نخی تمیز برای این کار استفاده کنید.
- پوستی که قبلا روی تار کشیده شده، به هیچ عنوان قابل استفاده مجدد نیست. حتی اگر پوست سالم به نظر برسه، ممکنه بعد از مدتی ترک بخوره یا شل بشه و کیفیت صدای تار رو پایین بیاره. پس بهتره همیشه از پوست نو رو برای استفاده انتخاب کنید.
تار از کجا بخریم؟
انتخاب یک فروشگاه معتبر برای خرید تار با کیفیت و اصالتی تضمین شده، بسیار مهمه. ما به همه کسایی که دوست دارن تار رو با قیمتی مناسب و کیفیتی بی‌نظیر به صورت نقد یا اقساطی خریداری کنن، دلشاد موزیک رو پیشنهاد می‌دیم. مناسب بودن قیمت تار توی دلشاد موزیک و همچنین تنوع محصولات، امکان تعویض به مدت دو هفته و … باعث افزایش تقاضا برای خرید از این مجموعه شده.
سوالات متداول
چرا باید پوست تار رو تعویض کنیم؟
زیرا این کار روی کیفیت صدای ساز تاثیر میذاره.
بهترین پوست برای تار کدومه؟
پوست بره تودلی، بهترین پوست برای تار محسوب میشه.
برای چسبوندن پوست تار از چه چسبی استفاده کنیم؟
برای چسبوندن پوست تار بهتره از چسب سریش استفاده کنید.
