انواع موسیقی اقوام ایرانی

ضرب، آهنگ و آلات مختلف موسیقی از گذشته های بسیار دور در فرهنگ ساکنین ایران زمین وجود داشته و بخشی جدا نشدنی از آداب و رسوم ایرانیان بوده است.

به طوری که با توجه به تعدد جشن های باستانی و دینی در بیشتر روز های سال، با سفر به نقاط مختلف ایران می توانید در یکی از این جشن ها شرکت کنید و از شنیدن موسیقی خاص آن اقوام لذت ببرید.

انواع موسیقی اقوام ایرانی

انواع موسیقی اقوام ایرانی

همان طور که می دانید هر یک از قومیت های ایران زمین آداب و رسوم و حتی موسیقی خاص خود را دارند؛ به همین دلیل امروزه موسیقی اقوام ایرانی شهرت جهانی پیدا کرده و بسیار مورد توجه موسیقی دانان بزرگ دنیا قرار گرفته است.

اگر شما از علاقه مندان موسیقی محلی هستید، پیشنهاد می کنیم مطالعه این مقاله را از دست ندهید.

موسیقی محلی به چه نوع موسیقی ای گفته می شود؟

انواع موسیقی اقوام ایرانی

موسیقی اقوام ایرانی که به آن موسیقی محلی یا  فولکلور نیز گفته می شود، در آداب و رسوم آن ها ریشه دارد و نوعی موسیقی سنتی است که نسل به نسل و سینه به سینه حفظ شده است.

موسیقی محلی معمولا حاوی آهنگ ها، قطعات و اشعاری است که به مردم منطقه و محل خاصی اختصاص دارد، بیشتر در روستا ها و مناطق دور از شهر نواخته می شود و عشایر و مردم کوچ نشین آن را اجرا می کنند.

از محبوب ترین و معروف ترین موسیقی های اقوام ایرانی می توان به موسیقی لری، کردی، خراسانی، ترکی و جنوبی اشاره کرد.

این موسیقی ها بیشتر با حرکات نمایشی همراه اند و به صورت گروهی یا تک خوانی اجرا می شوند. همان طور که گفته شد موسیقی محلی ایران زمین ریشه در فرهنگ و تمدن مردم آن دارد و از مهم ترین ویژگی های آن می توان به سادگی و بی پیرایه بودن ترانه هایشان اشاره کرد.

موسیقی اقوام ایرانی از یک سو با باور ها، احساسات، هنر های اولیه و به طور کلی زندگی گذشتگان ما عجین است و از سوی دیگر جلوه های طبیعت زیبای ایران زمین را در خود جای داده است. طبق گفته مورخین، موسیقی در فرهنگ کشورمان به دوران هخامنشیان بر می گردد.

همچنین عده ای بر این باورند که ایرانیان اولین اقوام بر روی کره زمین بودند که برای موسیقی حرف الفبا خاصی به نام ویش دبیره اختراع کردند. اما موسیقی در دوران های مختلف تاریخ دستخوش تغییرات بسیاری شده و به شکل امروزی خود در آمده است.

در ادامه مقاله شما را با ماهیت موسیقی خراسانی، کردی، آذری و موسیقی پر تلاطم جنوب آشنا می کنیم.

موسیقی محلی خراسان

انواع موسیقی اقوام ایرانی

یکی از انواع موسیقی اقوام ایرانی ، موسیقی محلی خراسان است که در سراسر دنیا طرفداران بسیاری دارد. جالب است بدانید که موسیقی خراسان شمالی در فهرست میراث معنوی یونسکو به ثبت رسیده است و یکی از افتخارات ایران زمین محسوب می شود.

موسیقی محلی خراسان با ترانه های ساده و زیبای خود مانند چشمه ای زلال و خالص، احساسات مردم این منطقه را نشان می دهد. سادگی و بی آلایشی یکی از ویژگی های اصلی موسیقی اقوام خراسان است که به خوبی از احوالات مردم این منطقه سخن می گوید.

هرچند امروزه موسیقی محلی کمی در بین جوانان کمرنگ شده ، آنچه از گذشته های دور در دل مردم خراسان رخنه کرده است و در تمامی مراسم ها و اعیاد این منطقه جایگاه ویژه ای دارد، همچنان توسط بیشتر مردم در طول روز زمزمه می شود.

موسیقی ارزشمند و غنی خراسان این قابلیت را دارد که از آن برای جذب گردشگران داخلی و خارجی استفاده شود؛ اما متاسفانه در حال حاضر کمی مورد بی مهری قرار گرفته است که امیدواریم با توجه بیشتر مردم و مسئولین به زودی از این انزوا خارج شود.

خراسان امروزی به سه قسمت خراسان شمالی، جنوبی و رضوی تقسیم شده و اقوام مختلفی را در خود جای داده است. اقوام ترک و کرد بخش اعظم ساکنین این منطقه را تشکیل می دهند و هر یک موسیقی خاص خود را دارند.

موسیقی کرد های این منطقه با توجه به فراز و نشیب های بسیاری که در طول تاریخ تجربه کرده است، حزن و اندوه خاصی دارد که نظر هر شنونده ای را به سمت خود جلب می کند.

البته کرد های منطقه شمال در موسیقی خود ترانه های عاشقانه و شاد هم بسیار دارند که احساسات شنونده را برانگیخته می کند. به طور کلی موسیقی خراسان شمالی نماد عرفان، حماسه، سوگ و شادی است.

موسیقی جنوب خراسان به خصوص بیرجند، برخلاف شمال آن ریتمیک و با حرکات نمایشی همراه است. در فرهنگ مردم این منطقه ابزار موسیقی جایگاه ویژه ای دارد و به سه دسته اصلی ساز های کوبه ای، بادی و زهی تقسیم می شود که معروف ترین آن ها عبارت اند از دهل، نی چوپانی، دایره و سرنا.

البته دوتار نیز در این منطقه ارزش بسیاری دارد و در بیشتر آهنگ ها از آن استفاده می شود.

خراسان رضوی مهد موسیقی مقامی است و تا به امروز اساتید و هنرمندان بسیاری از دو شهر این منطقه یعنی خواف و تربت جام به دنیای موسیقی معرفی شده اند. دوتار و دف از مهم ترین ساز های این منطقه هستند که در بیشتر آهنگ های محلی مورد استفاده قرار می گیرند.

موسیقی محلی آذری

انواع موسیقی اقوام ایرانی

آذربایجان یکی از مناطق اصیل و ریشه دار ایران است که ذوق هنری و خلاقیت نوازندگان و خوانندگان آن، شهرت جهانی دارد. مردم آذربایجان علاقه وافری به موسیقی محلی خود دارند و تا به امروز به خوبی از آن محافظت کرده اند.

خوانندگان آهنگ های آذری در اصطلاح این قوم عاشیق نامیده می شوند. از آنجایی که این لقب مربوط به قبل از اسلام است، می توان گفت موسیقی در این خطه، تاریخ دیرینه ای دارد.

موسیقی آذری سبک های بسیاری دارد که هر یک از آن ها ویژگی های خاص خود را دارند و از دیگری متفاوت هستند. مهم ترین سبک های مرسوم در این موسیقی عبارت اند از:

• سبک محلی

انواع موسیقی اقوام ایرانی

موسیقی محلی آذربایجان بیشتر حاوی داستان های حماسی و غیر حماسی است که با نواختن ساز و به صورت رقص اجرا می شود. عاشیق ها یا همان نوازندگان این نوع موسیقی را که نماد فرهنگ و هویت آذربایجان است، به صورت بداهه و با ساز لوت اجرا می کنند.

• سبک سنتی یا مقامی

انواع موسیقی اقوام ایرانی

همان طور که از اسم این نوع موسیقی مشخص است، در بردارنده سنت اصیل آذربایجان است و پیشینه این قوم غیور را به نمایش می گذارد. سازمان جهانی یونسکو موسیقی سنتی آذربایجان را به عنوان میراث معنوی و فرهنگی به ثبت رسانده است.

این نوع موسیقی اقوام ایرانی مقام های اصلی و فرعی بسیاری دارد که مهم ترین آن ها عبارت اند از: سه گاه، شور، راست، بیات شیراز، شوشتر، همایون و چهارگاه، شهناز و سارنج.

علاوه بر این موسیقی سنتی آذری دارای مقام های ضربی متنوعی است که از بین آن ها می توان به حیرتی، منصوریه، سماع شمس، ارسباری، اوشاری، مانی، حیدری، شکسته قمسه و شکسته قره باغ اشاره کرد.

نوازندگان در این منطقه برای نواختن موسیقی مقامی از سازهای مختلفی مانند تار آذربایجان، عود، بالابان و یا کمانچه استفاده می کنند.

• سبک تشریفاتی

انواع موسیقی اقوام ایرانی

سبک تشریفاتی نمونه ای از موسیقی آذری است که در مراسم و تشریفات خاص مانند عروسی ها، عزاداری ها یا جشن های ملی نواخته می شود.

• سبک بزمی

انواع موسیقی اقوام ایرانی

سبک بزمی از جمله سبک های پیچیده و شگفت انگیز موسیقی اقوام ایرانی است که بیشتر نشان دهنده عشق، انتظار، سوز دل و غم و اندوه است. در این سبک معمولا گروهی از مردم  دور هم جمع می شوند، دایره بزرگی تشکیل می دهند و شروع به خواندن ابیات دو بیتی می کنند. این ابیات به صورت مکرر تکرار می شود.

از جمله مهم ترین ساز های منطقه آذربایجان می توان به قوپوز، بالابان، ناقارا، باغلاما، گارمون، کمانچه، قاوال یا دایره و تار آذربایجان اشاره کرد.

موسیقی محلی کردستان

انواع موسیقی اقوام ایرانی

کرد ها از جمله اقوام دلیر و غیور ایرانی هستند که در همه زمینه ها به ویژه موسیقی، فرهنگ خاص خود را دارند. از آنجایی که ساز های ایرانی برای مردم هر منطقه جذابیت خاصی دارد، مردمان کرد زبان کشورمان نیز با گوش جان به ترانه های محلی خود دل می سپارند.

به عبارت دیگر موسیقی اقوام ایرانی در کردستان به نوعی با تاریخ و گذشته مردمان این منطقه گره خورده و نشان دهنده حوادثی است که بر این قوم دلیر گذشته است. امروزه موسیقی کردی در سراسر دنیا با دو نوع کلاسیک و مدرن شناخته می شود.

ترانه های کردی از جمله ترانه هایی هستند که معمولا با ریتم آرام شروع می شوند و در ابتدا حکایت یا داستانی را تعریف می کنند. بعد از رسیدن به قسمت های اصلی داستان ریتم آهنگ به خوبی درک می شود و ادامه آن با ملودی و آکورد های دلنشین همراه است.

قدمت آهنگ های کردی بسیار زیاد است و می توان گفت قدیمی ترین ریتم های دنیا را دارد. موسیقی کردی یکی از قدیمی ترین موسیقی های جهان شناخته شده است.

موسیقی محلی جنوب

انواع موسیقی اقوام ایرانی

در لیست موسیقی اقوام ایرانی، موسیقی محلی جنوب کشور جایگاه ویژه ای دارد. موسیقی جنوبی نیز مانند سایر مناطق ایران ویژگی های خاص خود را دارد؛ اما مهم ترین شاخصه این سبک شادی و هیاهو حیرت انگیز آن است.

در مناطق جنوبی ایران موسیقی با شور و هیجان خاصی به نمایش گذاشته می شود. مردم خون گرم خوزستان، بندرعباس و دیگر شهر های جنوبی از سنین پایین با این موسیقی آشنا می شوند و با آن رشد می کند. موسیقی جزء جدایی ناپذیر مردم این خطه از کشورمان است.

از جمله سازهای معروفی که در جنوب کشور نواخته می شود می توان به  عود، نی انبان، قلم جفتی، دهل و … اشاره کرد. این ساز ها شور و هیجان خاصی به شنونده می دهند.

البته آلات موسیقی دیگری مانند سنج و دمام نیز در این منطقه یافت می شود که معمولا ریتم آرامی دارند و بسیار حزن انگیز هستند.

موسیقی محلی جنوب انواع مختلفی دارد؛ اما رایج ترین آن یزله و سیالو است. یزله نوعی آواز خوانی گروهی است که معمولا خوانندگان مبتدی آن را اجر می کنند و با دست زدن همراه است. سیالو نیز به صورت گروهی خوانده می شود.

در این سبک خواننده ها دایره وار در کنار یکدیگر می نشینند و همزمان با آواز خواندن، شانه های خود را به صورت ریتمیک تکان می دهند.

یک ساز منحصر به فرد این منطقه نی جفتی، دونای یا دویانی است که از استخوان پای پرنده خاصی به نام دال ساخته شده است و از آن معمولا در مراسم شادی استفاده می شود. یکی از معروف ترین نوازندگان دونای در جنوب کشور قنبر راستگو است که از آن به عنوان گنجینه زنده بشری نام برده اند.

جمع بندی

در این مقاله سعی کردیم موسیقی اقوام ایرانی را به صورت مختصر و مفید مورد بررسی قرار دهیم و با انواع مختلف آن بیشتر آشنا شویم. همان طور که در طول مقاله نیز گفته شد موسیقی جزء جدانشدنی زندگی مردمان ایران زمین است و در تمام مراسم ها جایگاه ویژه ای دارد.

امروزه موسیقی ایرانی در تمام دنیا شناخته شده است و می تواند یک جاذبه گردشگری بسیار خاص و متفاوت باشد؛ بنابراین یادگیری موسیقی اقوام می تواند یک فرصت بی نظیر برای علاقه مندان این رشته باشد.