کتاب نوای مهر ۲ راست کوک همایون خرم

تقدیم به روان پاک امام بر کار ویزا را با این باده که اولین و بزرگترین راهنمای من در عرصه ی موسیقی ایرانی بودند. تقدیم به روانهای پاک مادر و پدر عزیزم که با ایده ای روشن داوریه ی اجتماع گشته نسبت به هنر موسیقی اندک تأثیر در آنها گذاشت و فرند خودرا دراین راه تشویق و یاری نمود.

نوای مهر 2 – استاد همایون خرم

قدیم به ملت بزرگ ایران که موسیقی ایران عشق می ورزند و هنرمندان واقعی کشورشان را شناخته و از صمیم قلب دوست می دارند.

سپاس گذاری نویسنده کتاب نوای مهر ۲ راست کوک

لازم است که در اینجا از چند نفر از عزیزان که جهد و کوشش آنها در جهات مختلف موجبات چاپ این مجموعه را فراهم آورده اند حق شناسی و تشکر نمایم. الف: شاگرد بسیار عزیزم آقای محمدرضا ترابیان که در سیلاب گذاری لاتین شعرها و تصحیح مطالب تلاش و کوشش وافر نمودند.

ب: شاگرد عزیز و هنرمند دیگرم آقای مهندس فرید فردوسیان که با همت و تلاش خویش موجبات جمع آوری و اقدامات اولیه نت نویسی کامپیوتری کتاب دوم (راست کوک) را فراهم آوردند. ج: دوست فرهیخته و هنرمندم آقای فرخ امین زاده که ضبط دستگاه شور و مقام دشتی و ابوعطا بر روی سی دی را که اینجانب با ویلن اجرا نموده ام، با عشق و علاقه به انجام رساندند.

در خاتمه امیدوارم با توجه به عتابات خداوند بزرگ که همیشه راهنما و راهگشا اینجانب بوده است، در آینده بتوانم دیگر نوشته هایم اعم از رسانه های دیگر در راست کوک و آهنگ های با کلام (تصنیف ها) و بدون کلام (پیش درآمدها، رنگ ها، قطعات ضربی و چهار مضرابها) را جمع آوری و به چاپ رسانده تا در اختیار علاقه مندان به موسیقی اصیل ایرانی قرار گیرد.

 همایون خرم

مقدمه مولف کتاب نوای مهر ۲ راست کوک

بنام خدا

نتهائی را که مقابل خود ملاحظه میفرمائید در حقیقت بداهه نویسی است یعنی مانند یک بداهه نواز که می تواند خلق الساعه نماید در اینجا نیز یک نوع سازندگی همزمان با نوشتن انجام گرفته است.

این سازندگی ها مبتنی بر مقام های مختلفی که در موسیقی ما وجود دارد میباشد هر مقامی از ابتدا تا انتها و رجعت به همان اول نغمه هایی را طی می نماید که به آنها گوشه می گویند. و این گوشه ها به دلیل نبودن خط نت کامل و مطمئن نه خط نتی که ترکیبی از حروف ابجد و شعر موزون که مشخص اوزان باشد.

مثل خط نت بین المللی جهت کتابت و بالانتيجه محفوظ ماندن اجباراً برای بخاطر آوردن نامگذاری کرده اند و حال آنکه بسیاری از این اسامی به صورت فورمولی حساب شده و قابل بسط میتواند در بسیاری از مقام ها مورد استفاده آن مقام ها قرار گیرد. و همینطور مسائل دیگری در مورد بسیاری از گوشه ها که مختصری از آنها را به عنوان نمونه یادآور میشویم.

1. فرمول مثنوی یعنی وجود مثنوی در تمام مقامات و حتی در بسیاری از گوشه ها.
2. فرمول کرشمه قابل اجرا بودن آن در تمام مقامات
3. فرمول حزین قابل اجرا بودن آن در تمام مقامات
4. مسئله وجود بعضی گوشه ها فقط به دلیل اختلاف نحوه اجرا مثل گوشه نی داود و بیداد در همایون در اینجا مسئله مهم فقط نشست بر پردهٔ سازنده است. با فاصلهٔ پنجم نسبت به تونیک همینطور مثل گوشه ابوالچپ با شوشتری.
5. بعضی اوقات گوشه های کوتاه در حقیقت آماده کننده گوش است برای گوشۀ اصلی مثل همین گوشه نی داود برای مهیا کردن گوش برای گوشۀ اصلی بیداد و مثالهای دیگر که بهتر است این اسامی حذف و ذوق هنرجو را بطرف زمینه سازیها پرورش داد.
6. اصولاً باید گوشه ها را تقسیم بندی کرد به گوشه های فرعی و گوشه های اصلی و در حقیقت نشست روی پرده های سازنده.
7. حرکت مقامی و فرمول تصاعد که شرح مبسوطی دارد که به یاری خدا به آینده موکول می شود.
8. تشابه بعضی گوشه ها مثلاً بیداد همایون با بیات راجع که فرق آنها فقط در نحوه اجرا نغمه و طی مسیرنت های خاص می باشد.
9. بعضی گوشه ها در حقیقت یک قطعه ضربی هستند برای گوشۀ سازنده مثل گوشه «باوی» که یک ضربی 8/3 است برای گوشۀ اصلی بیداد که بداهه نواز امکان دارد مثل آن یا حتی بهتر از آن را بسازد و اجرا کند.
10. باید به ذوق شاگرد واگذار کرد. گوشۀ موالیان حالت چهارگاه است با تونیک همایون و برگشت و فرود آن به همایون که نوع فرود را باید به ذوق شاگرد واگذار کرد.
11. پیام گوشه کوتاهی با نام «بزرگ راوندی در همایون چیست؟ آیا بهتر نیست به هنرجو یاد بدهیم که از چه راه های ساده ای میتوان به حالت عراق رفت
12. اسامی گوشه ها نیز از جهت عربی بودن بعضی نام ها – ترکیب فارسی و عربی مثل ابوالچپ و بعضی اسامی فارسی که در حقیقت اسم بعضی گوشه ها همان نام سازنده آنست مثل شهابی – صدری – محمد صادقخانی و …
13. در حقیقت ترکیب راوندی و نوروز عرب عبارتست از عراق بعد بحالت اصفهان تا فاصله پنجم اصفهان و فرود به اصفهان و همایون و مجددا به طور صعودی تا اصفهان.
14. اسم بزرگ نوروز صبا یک فرود کوچک از بیداد به همایون است.
15. نوروز خارا یک درآمد اصفهان است و نفیر که فاصله پنجم اصفهان است و مجدداً فرود به اصفهان حالا چرا نام دهن پرکن نفیر یعنی در حقیقت هر تغییر فاصله ای نامه خاصی بخود گرفته است.
16. راز و نیاز نوعی اجرا در قالب شوشتری است.
17. هنرمند موسیقی باید کارهای گذشتگان را تعمیم دهد بطرف کمال نه اینکه در ثابت و بی حرکت و لايتغیر بودن آنها پافشاری کند و حتی تعصب داشته باشد.
18. گوشه عزال در همایون همان حالت عشاق و حرکت بطرف شور میباشد.
19. دناسری در همایون همان فرود از عشاق به طرف همایون است.
20. گوشه حزین.

نوای مهر 2 – استاد همایون خرم

حالت خاصی است که با تکرار آن حالت و بعد تکرار با یک پرده زیرتر و بعد فرود به مقام موردنظر فرمولی است که در تمام مقامات میتوان اجرا کرد.

21. زیرکش سلمک و سلمک و ملانازی هر سه حالت دشتی هستند و سه اسم برای فقط یک حالت.
22. کوچک و بزرگ حسینی و اوج شور از خارا زمینه پائین آمدن (فرود) را آماده می نماید و «قجر» هـم همان حالت خارا و بعد حزین با فرمولی همیشگی فرود را آسانتر میکند تا رسیدن به تونیک شور.
23. گوشه ای بنام نصیرخانی در ماهور با گوشۀ چهارباغ یا چهارپاره در ابوعطا هر دو یکی است و فقط یک تغییر مقام انجام گرفته ولی متأسفانه با دو نام مختلف و گمان دارم که اگر همین گوشه را در مقامات دیگر نیز میخواستم تعمیم دهیم بناچار با ده گوشه با نامهای مختلف دیگر سروکار پیدا می کردیم.
24. خلاصه آنکه میبایستی به هنرجو آموخت که میتوان نام بسیاری از گوشه ها را حذف کرد و فقط عمل به آنها را بطور منطقی آموخت و به آنها رسید.
25. بطور کلی به هنرجو باید توجه داد که اسامی زیاد دانستن هیچ برتری هنری نیست و تحلیل کرد که بسیاری از اسامی چه نقشی دارند و هنرجو میتواند با ذوق و ابتكار خود نغمه ساز باشد نه مقلد و ضبط صوت.

همایون خرم

قابل توجه هنرآموزان گرامی

کتاب دوم راست کوک [رسالۀ اول]

1. نت و اخوان در چهار مضراب ها نوشته نشده و هنرآموز درس دهنده می بایستی به هنرجـو تـذکر لازم را بدهد. همینطور درباره بعضی از قطعات ضربی دیگر نیز این موضوع میتواند رعایت شود.
2. در بعضی قطعات ممکن است بعضی از پاساژها را که با یک آرشه نشان داده شده است با آرشه های مجزی نیز اجراء کرد و برعکس و این بستگی به تکنیک معلم هنرآموز مربوطه دارد (چون در موسیقی ایرانی تکنیک نوازندگان که خود با اساتید مختلفی کار کرده اند تا حدودی با هم متفاوت میباشد.
3. هنرآموز به علامت (و) که در حین اجراء آوازها بر میخورد میبایستی توجه نمایـد کـه گـاهی به معنی (2) ولقه – مکث کوتاه میباشد و گاهی عدم توجه به آن جمله را دگرگون می نماید.
4. چون در هر یک از خطوط حامل کلید و علامات ترکیبی نوشته شده بنابراین اگر علامات عرضی پیش آمد در خط بعدی منتفی است مگر مجدداً نوشته شده باشد.
5. در بعضی چهار مضرابها و قطعات ضربی گاهی دو میزان یا چهار میزان سکوت و یا بیشتر ایا گذاشته شده که توجیه آن این است که اگر نوازنده ضربی با او همراهی کند در اینجا ضرب به تنهائی اجـراء می نماید.
6. بعضی از قطعاتی که در این مجموعه می باشد نه تنها برای ویلن بلکه برای ارکستر نیز می توان نوشته و تنظیم و اجراء کرد همچنان که بعضی از آن قطعات عملاً برای ارکستر تنظیم و اجراء شده است.
7. سیلاب گذاری اشعار کاملاً منطبق با صوت بصورت حروف لاتین انجام شده بطوریکه هـر نـت می تواند نماینده یک کلام یا قسمتی از آن یا حتی یک حرف باشد و علاوه بر آن در زیر صفحه مربوطه نیز خود شعر یا اشعار با خط نستعلیق نوشته شده است.
8. بدلایل متذکره در مقدمه فقط نام مقامات و گوشههایی که نشست آنها بر پردههای سازنده استوار است، برده شده اند.

9. هر چند که سعی شده در نگارش نتهای مذکور کمال دقت و نکته سنجی به عمل آيد وليكن مطمنا بایستی به این نکته توجه داشت که صرف به خط نت در آوردن این مقامات و آهنگها نمی تواند بیانگر حالات و احوالات موسیقی ایرانی باشد و هنرجو بایستی ضمن توجه به نتهای کتاب حاضر اجرای سی دی ها را نیز به دقت گوش داده و از مجموعه این دو به هدف کتاب و مولف که همانا پرورش هنر بداهه نوازی است دست یابند.
10. در بین مقامات کتاب حاضر قطعات ضربی از ساخته های مؤلف قرار دارد که بر اساس حالت و احساسی که ایجاد میکند به نامهایی مزین شده است.

قانون تصاعد

در شکل گیری مقامات، تصاعد با ضريب تصاعد یک نت حاکم است. اینکه قانون مذکور از یونان آمده و یا برعکس از ایران به آنجا رفته بحثی تاریخی است و از حوصله ی این مختصر خارج است.

چون گام «دوی بزرگ» طبیعی ترین گام محسوب می شود زیرا فاقد هرگونه علامت تغییر دهنده می باشد بنابراین باید مقامات را از گام ماژور یا ماهور که شباهت واژه های «ماژور» و «ماهور» نیز خود قابل تامل است شروع نماییم.

نوای مهر 2 – استاد همایون خرم

تذکر – این که میگوییم گام ،ماهور منظور فقط مقدمه ی آن است وگرنه حرکت در گوشه های مختلف تابع قانون دیگری است که درجای خود بدان خواهیم پرداخت.

این نکته شایسته تذکر است که تصاعد «کلی» با تغییر علامت تغییر دهنده علامت تغییر دهنده صورت می گیرد زیرا در غیر این صورت تا قبل از دومین نت تصاعد جزئی است که در داخل مقام «یاگاه» صورت گرفته است و از گوشه های همان گاه «مقام» محسوب میشود.

مثلا در اینجا تبدیل به گوشه ی «داد» می شود (از فاصله ی پنجم به بعد تبدیل مقامات اصلی «گاه اصلی» به یکدیگر است که احتیاج به شرح کافی دارد.)

۱- گاه دوم (شور)

۲- گام وصال (که همان مد دورین می باشد)

توضیحات مختصر بالا فقط برای مطرح کردن بحثی جدید در تشکیل مقام گاه»ها بود که امیدوارم بـه یاری خدا در دفتری جداگانه بشود به همه ی مقام «گاه ها اشاره و درباهی تشکیل شدن آنها شرح مفصلی داده شود.

تذکر – راست پنجگاه ونوا مقام «گاه» مستقلی نیستند و در حقیقت یک نوع مفصل نوازی است یعنی که در راست پنجگاه بطور مفصل راست و درست پنج مقام «گاه» اجرا می شود و در نوا نیز همینطور با این تفاوت که در راست و پنجگاه شروع از ماهور گاه» یکم است.

و در نوا شروع از شور «گاه دوم» است و اما شیوه ی اجرای هر مقام «گاه» یعنی یکی از خصوصیتهای موسیقی مانیز شرحش را به آتیه موکول می نماییم.

فهرست کتاب نوای مهر ۲ راست کوک

• شور
• رفتی کشتی، دکتر تربیت
• ابوعطا
• باور کن- کریم – فکور
• دشتی
• قصه ی آشنایی – سیمین بهبهانی

پشت کتاب نوای مهر ۲ راست کوک

همایون خرم ویلن ایرانی را در مکتب استاد بزرگوار ابوالحسن صبا آغاز کرد به علت استعداد شگرف در ۲۰۱۵ سالگی به عنوان نوازنده چهارده ساله در رادیو ایران ساز تنها اجرا کرد. مهندس همایون خرم در ضمن تسلط در بداهه نوازی ویلن، آهنگسازی خلاق و کم نظیر و در عین حال مسلط به ظریف نظری و تئوریک موسیقی ایرانی می باشد.

کتاب نوای مهر 2 (راست کوک) و نوای مهر1 (چپ کوک) شامل آواز، قلعات ضربی و چهار مضراب هایی است که در دهه ی پنجاه با توجه به تکنوازی ها و سازندگی های استاد خرم بصورت کاملا بداهه توسط ایشان نوشته شده است.

هدف اصلی استا از نگارش کتاب فوق پرورش اتعداد بداهه نوازی در هنرجویانی است که بعد از تعلیم ردیف های استاد صبا به تکنیک معقولی در ویلین ایرانی دست پیدا کرده اند. استاد مهندس همایون خرم سال ها به عنوان آهنگساز تک نواز ویلن، تنظیم کننده و رهبر اکستر آثار با ارزش چون:

 سرگشته، رسوای زمانه، غوغای ستارگان، ساغرم شکست، تنهاماندم و … بوجود آورده اند.

خرید آنلاین کتاب نوای مهر ۲ راست کوک

در همین سایت دلشاد موزیک شما میتوانید کتاب بوی عیدی را به صورت آنلاین خریداری کنید.

همچنین بهتره بگیم سایت دلشاد موزیک بزرگترین آرشیو و فروشگاه آنلاین کتاب های حوزه موسیقی هست و شما می توانید تقریبا هر کتابی که دلتون می خواهد رو در این کتابخانه پیدا کنید و به صورت آنلاین خرید کنید.

برای دیدن همه کتاب ها روی عکس یا لینک زیر کلیک کنید:

دیدن همه کتاب های فروشگاه دلشاد موزیک

کتابخانه و کتابفروشی دلشاد موزیک – بزرگترین کتابفروشی آنلاین در زمینه موسیقی (سنتی – پاپ – کلاسیک و..)