کتاب فریاد خزان مجموعه قطعات برای سنتور

جواد بطحایی

آهنگساز و نوازنده سنتور متولد ۱۳۳۶ مشهد در خانوادهای هنردوست چشم به جهان گشود. پدر و برادرانش با موسیقی آشنا و اولین معلمان وی در زمینه موسیقی بودند وی ابتدا مبانی موسیقی و تئوری موسیقی و سلفژ را نزد مرحوم غلامحسین ظهیرالدینی فرا گرفت و در سال ۱۳۵۸ جهت تحصیل موسیقی وارد دانشکده هنرهای زیبا شد.

و از محضر استاد مجید کیانی در فراگیری ردیف میرزا عبدالله و خارج از دانشگاه، چند جلسه نزد استاد فرامرز پایور و دوره ای نزد پرویز مشکاتیان برای آموزش ردیف میرزا عبدالله بهره برد.

او ساز نی را نیز ادامه داده و ردیف های آوازی را نزد عبدالنقی افشارنیا به پایان رساند. از سال ۱۳۷۲ به مدت هفت سال با استاد محمدرضا شجریان و گروه آوا همکاری داشته کنسرت هایی در شهرهای مختلف ایران و کشورهای امارات متحده عربی سوئد، آلمان، هلند، اتریش نروژ و انگلستان برگزار نمود که حاصل آنها در آلبوم های رسوای دل، آرام جان و آهنگ وفا به بازار ارائه شد.

از سال ۱۳۸۰ گروه نوای دل را تشکیل داد و با همراهی استاد حسن ناهید در این گروه اجراهای متعددی در شهرهای کشور با خوانندگانی چون علیرضا قربانی، سالار عقیلی، فاضل جمشیدی و مجتبی عسگری انجام داد.

وی سالها در هنرستان موسیقی پسران به تعلیم اشتغال داشته و هنر سنتورسازی را نیز تجربه کرده است و در ساختن این ساز نیز دستی توانا دارد.

آلبوم های تک نوازی یا دونوازي صبح و شب از فراق تا صبح ابدیت، جستجو، شکوه، فریاد خزان و یاد بی برگی و آلبوم های گروه نوازی حدیث سرو و گل و لاله) ب همراهی استاد حسن ناهید و کامبیز گنجه ای و صدای مجتبی عسگری و یاد بی برگی با همکاری اردشیر و ارسلان کامکار کامبیز گنجه ای و صدای پوریا اخواص آثار منتشر شده از اوست (1).

۱. با اقتباس از بروشور آلبوم صوتی صبح و شب تک نوازی سنتور جواد بطحایی تهران مؤسسه فرهنگی هنری نوای شبدیز همراه با اضافات. مصاحبه ای مبسوط درباره شرح حال و آثار جواد بطحایی به همراه معرفی و شرح آلبومهای صوتی منتشر شده از این هنرمند در ضمیمه کتاب حاضر درج شده است.

 

مقدمه ناشر کتاب فریاد خزان مجموعه قطعات برای سنتور

فریاد خزان دومین کتاب از مجموعه آثار بیکلام جواد بطحایی شامل ده قطعه در شور و افشاری راست کوک است. از این میان، شش قطعه از پیش ساخته شده با آوازها و ضربی های بداهه دیگر طی دو اجرا در سال ۱۳۸۸، برحسب آن و حال، نوازنده که از شرایط مؤثر بر اجرا در نوازندگی مبتنی بر بداهه در موسیقی مشرق زمین است.

 

با بیان احساسی توأم با مهر و احترام به استاد فرامرز پایور «به یاد گذشته» ضبط ، و سپس با عنوان آلبوم فریاد خزان توسط مؤسسه فرهنگی هنری نوای شبدیز منتشر شده است.

اجرا و آهنگسازی در فضای شورامری است دشوار که اغلب موجب ملال است و گاه موجد شور و حال. گویی شنیدن شورتنها از ساز یا آواز هنرمندان شوریده و پرحس و حال شورانگیز است، چنانکه در پنجه خالق «فتح كوروش»، «مستانه» و «خون» عاشقان چنین است و قطعات او در شور گاه با طمأنینه و آرامش و گاه با شتاب و شور توانایی توأمان حسی و تکنیکی خالقشان را می نمایانند.

 

توضیح درباره قطعات مندرج در کتاب

قطعات شور

در قطعات کتاب حاضر تنها قطعهٔ مستانه به صورت بداهه اجرا شده است و بقیه قطعات به مرور زمان ساخته شده اند.

فتح کوروش نخستین اثر این کتاب در آواز شور است که فضایی بدیع را در اجرای شور می نمایاند. در این قطعه مد اصلی شور با توالی نتهای دو ر میگرن، فا سُل به خوبی و تفصیل نشان داده شده و از اشاره به شور چهارم فوقانی شهناز) پرهیز شده است.

همسانی کوک سیمهای زرد و سفید گسترۀ قابل اجرای مد اصلی شور را بیشتر کرده و اجرای فیگورهای سکانسی به طور متوالی برسیم های زرد و سفید موجب غنای رنگ آمیزی صوتی قطعه شده است.

در میانۀ قطعه توالی نتهای ،دو ر می بِمُل ،فا ،شل لابِمل، سی بِمُل، دو فضایی شبیه به گام مینور تئوریک را تداعی میکند که در اجرای شور بدیع جلوه کرده است.

همچنین تغییرات متریک از شش ضربی به چهار ضربی و در فرود بازگشت به شش ضربی موجب تنوع ریتمیک اثر شده است.

در دومین قطعه «نبرد داریوش»، تأثیر آهنگساز از جملات چهار مضراب شور استاد حبیب سماعی، مندرج در کتابهای ردیف سنتور ابوالحسن صبا و ردیف حبیب سماعی به خوبی شنیده می شود و در عین حال پایه اثر متناسب با نامش حالتی حماسی را تداعی میکند.

 در اینجا نیز برای نمایاندن مد اصلی شورنت های ردر سیمهای زرد و سفید بکار کوک شده اند و اشاره به شهناز با رگرن پشت خرک سفید انجام شده است.

به یاد گذشته در اجرای لوح فشرده همراه کتاب با نواختن درآمد شورانگیز حبیب سنتور و دکلمه شعر نوستالژیک نوذر پرنگ با بیان پُرمهر آهنگساز آغاز شده است.

در هاله دوران های گذشته آمده ام با چند شاخه گل و سبدی از میوه آمده ام و نشسته ام در ورودی خانه های آینده شاید شما دعوتم را بپذیرید و با من بیایید به دوران های، ما دورانهای گذشته دورانهایی که هرکس سهمی داشت از مهربانی از مهربانی از مهربانی که از حریر و آینه بود.

 گروه آوا، کنسرت اصفهان – چهل ستون مهرماه ۱۳۷۲

از راست به چپ جواد بطحایی (سنتور) همایون شجریان (تنبک) جمشید عندلیبی (نی)، محمدرضا شجریان (آواز) داریوش پیرنیاکان (تار)، سعید فرج پوری (کمانچه)، محمد فیروزی (عود)

گروه توای دل به سرپرستی جواد بطحایی، سال ۱۳۸۰

ردیف نشسته از راست: استاد حسن ناهید (نی)، جواد بطحایی سرپرست و نوازنده سنتور)، فاضل جمشیدی (خواننده). ردیف ایستاده از راست: ایرج طباطبایی (تنبک)، آزاد کلیجی (بم تار)، سهیل صادقی (کمانچه)، روزبه اسدیان (کمانچه)، علی شهیدی (عود)، علی خشتی نژاد (تار).

به یاد گذشته مستانه و خون عاشقان در اجرایی بداهه و بی تمرین قبلی با سنتور لاکوک ساخته يعقوب تروین ضبط شدهاند که از آن میان مستانه به صورت بداهه نواخته شده و به یاد گذشته و خون عاشقان از پیش ساخته بوده اند در به یاد گذشته سایه تأثیرات آهنگساز از سنتورنوازی پرویز مشکاتیان حس میشود.

این اثر با پنتا کورد ،دو ، میگرن ،فا شل مندرج در مد اصلی شور آغاز شده و در ادامه با انتقال شاهد از سل به دو به جای اجرا در فواصل شهناز با به کارگیری توالی نتهای دو ربکار می بِمُل فا و شل فضایی جدید شهناز در منطقه صوتی بم سیم های زرد پرداخته شده است خلق شده و از اجرای کلیشه وار شهناز در پي درآمد خرق عادت شده است.

سپس به تفصیل به اجرای گوشه از دیگر نکاتی در به یاد گذشته جلب توجه میکند برگردان جملات متر آزاد آواز در قالب متریک و به عبارتی ضربی کردن آنهاست که گاه با نوشتن اصطلاح adlib سرعت به اختیار نوازنده به اجرای در متر آزاد سوق مییابند.

در این قطعه نیز تغییرات متناوب متریک شش ضربی و چهارضربی، همچنین تغییر به دو ضربی در اواخر قطعه و اتمام اثر در چهار ضربی و متر آزاد موجب تنوع متریک شده است.

مستانه که با دکلمه بجای شعر نوذر پرنگ چشم ما در پی پاکوبی مستانه توست خیز از جا که دل پیر و جوان را ببری آغاز شده چهار مضرابی پرسرعت سرعت واحد ضرب ۱۹۴ تکنیکی و شورآفرین در فضای شهناز است که در پایان به طور تدریجی از سرعتش کاسته شده در متر آزاد خاتمه می یابد.

در قطعه «خون عاشقان که عنوانش برگرفته از شعر

اگر غم لشکر انگیزد که خون عاشقان ریزد من و ساقی به هم سازیم و بنیادش براندازیم سروده حافظ است آهنگساز ابتدا ملودی گوشۀ دوبیتی را در فضای حسینی شور به صورت ضربی در میزان نمای شش چهار نمایانده و پس از آن جملات آزاد خود را ارائه کرده است.

این قطعه در پایان به صورت چهار مضرابی با میزان نمای شش شانزده درآمده و در هفت میزان آخر به میزان نمای چهار چهار تغییر ریتم داده و خاتمه یافته است.

«اوج» چهار مضراب پرسرعـ رعت واحد ضرب ۲۰۸ است که در آن نغماتی مشابه چهار مضراب اوج و چهار مضراب شور حبیب سماعی شنیده می شود.

قطعات افشاری

عنوان های «فریاد» خزان، «فغان»، «پریش» و رنگ «مجنون همگی حاوی مضامینی هستند که آواز افشاری به خوبی تداعی کننده آنهاست و انتخاب آنها نشان از معرفت آهنگساز نسبت به موسیقی ایرانی دارد؛ آوازی که به توصیف روح الله خالقی برای تداعی مضامینی چون ،هجر فراق آلام و برکشیدن فریادی از سینه بهترین است.

فریاد خزان، پریش و رنگ مجنون در آلبوم فریاد خزان تک نوازی سنتور جواد بطحایی به یاد استاد فرامرز پایور با سنتور لاکوک نواخته شده اند در لوح فشرده همراه کتاب سه قطعه فغان، پریش و رنگ مجنون برای نخستین بار به صورت اجرای گروهی به منظور جلوه بیشتر زیبایی این آثار درج شده است.

ساخت قطعه «فریاد خزان» چند سال به طول انجامیده است. شانزده سطر اول این قطعه حاوی جملاتی ده ضربی است که استفاده از آن در اجرای موسیقی دستگاهی بدیع است پس از آن، قطعه به طور متناوب به صورت چهار ضربی و شش ضربی در تغییر متریک است سپس در عراق افشار بین دو ضربی و چهار ضربی در تناوب، و در پایان بین شش ضربی و چهار ضربی در تغییر است.

و در گوشه رهاب خاتمه می یابد کوک سنتور برای اجرای این قطعه نیز شایان توجه است در اجرای این قطعه خرک های هفتم، هشتم و نهم سیم زرد به جای آنکه به طرز معمول به صورتِ رِکُرن می بِمُل و فاکوک شوند به صورت رگرن، ربکار و می بمل، و خرک هفتم سیم های سفید به صورت ربکار در جلوی خرک و رگرن در پشت خرک کوک شده است تا نغمه متغیر رگرن هم در محدوده سیمهای زرد و هم در محدوده سیم های سفید مهیا باشد و اجرا با پرش های ملودیک به اکتاو بم تر یا زیرتر به منظور تأمین نغمه متغیر صورت نگیرد.

نغمات ربکار و رگرن زیر خط اول حامل در ابتدا و پایان این قطعه هر دو مورد استفاده قرار گرفته اند.

فغان پیش درآمدی دوضربی است در پایان صفحه دوم و در صفحۀ سوم نت این قطعه موتیف نیشابورک در گوشه عراق افشار با دگرهای ریتمیک چند بار تکرار شده است غنای ملودیک در جمله جمله این مقدمه حضوری پررنگ و منسجم دارد.

 به گونه ای که هر جمله پیوندی احساسی و منطقی با جمله قبل و بعد از خود دارد و وحدت اجرا از ابتدا تا پایان به خوبی نمایان است.

پریش» چهار مضراب پرسرعتی سرعت واحد ضرب ۱۹۲ در عراق افشار با پایه ای متداول راست چپ، راست ،راست چپ است و در نغمات یازده خط ابتدای آن تأثیراتی از چهار مضراب قرایی فرامرز پایور شنیده می شود.

از سطر هفدهم این قطعه ریتم پایه چهار مضراب عوض میشود و نت ابتدای پایه به صورت دراب پرش دار مضراب پران اجرا میشود به قسمی که دونت اول برفای خرک دوم سیم سفید، و نت سوم بر یکی از سیمهای زرد اجرا شده است.

این قسمت از چهار مضراب از غنای ملودیک بیشتری برخوردار است. رنگ مجنون رنگ زیبایی با پایۀ سه تار است این پایه ابتدا توسط پرویز مشکاتیان به تأثیر از ساز سه تار در نواختن سنتور راه یافت و در آثار وی به وفور مورد استفاده قرار گرفت. برای اجرای آن خرک اول سیم زرد برابرنت دو کوک می شود.

در اجرای گروهي مندرج در لوح فشرده کتاب این پایه را به طرزی هوشمندانه سه تار می نوازد.

ضمیمه کتاب حاوی بخش دوم مصاحبه ناشر با جواد بطحایی درباره تصنیف های ساخته شده توسط این آهنگساز و نیز معرفی مجدد آلبوم های صوتی منتشر شده از اوست.

در پایان از آقای جواد بطحایی برای آماده سازی لوح فشرده همراه کتاب به درخواست اینجانب؛ و از آقای امیرمهدی، مصلحی به جهت خوشنویسی اشعار مندرج در کتاب به شیوه فاخر میرزا غلام رضا اصفهانی، خوشنویس برجسته دوره قاجار تشکر و قدردانی مینمایم

شهاب مِنا

۱۳۹۴/۴/۲۶، تهران

 

توضیحات درباره کتاب فریاد خزان مجموعه قطعات برای سنتور

1. هماره از نوجوانی رنگها مفاهیم انتزاعی و گسترده ای برایم داشت اکثر پدیدههای مادی و معنوی نیز رنگی را برایم متجلی میکرد شامل ،مکان ،زمان حالات شهر و غیره به یاد دارم در نقشه های جغرافیایی در ذهنم شمال، سبز کویر قهوه ای و استان ها هر یک به رنگی نشان داده می شد و از این تصور لذت می بردم زمان نیز خالی از رنگ، نبود؛ تابستان، زمستان، بهار، پاییز همین طور صبح، ظهر، عصر، شب نیمه شب شنبه، جمعه غروب پنجشنبه و غیره رنگ های مختلفی را در ذهنم نمایان میکرد در این میان، دستگاهها و آوازهای موسیقی ایران را نیز هر یک به رنگی می دیدم بیات ترک را زرد، اصفهان را، آبی دشتی را سبز ماهور را نارنجی چهارگاه را، قرمز ابوعطا را، خاکستری افشاری را قهوه ای همایون را بنفش نوا را نقره ای سه گاه را زرد نارنجی قرمز و… بدیهی است که رنگ ها در هر گوشه نیز به رنگی خاص مُبَدَّل میگشت در این مجموعه طراحی جلد آقای امیر مهدی مصلحی با ذوق و هنر و توجه به مفاهیم رنگی هر دستگاه یا آواز در این مجلد افشاری به رنگ قهوه ای و شور به رنگ نارنجی این ویژگی را به زیبایی بیان نموده است.

2. کلیه اشعار انتخاب شده در این کتاب از زنده یاد نوذر پرنگ میباشد.
3. در میزان گذاری آهنگ ها میزان اول مضراب گذاری شده و میزانهای مشابه مانند آن به اجرا در می آید و بدیهی است با تغییر مضراب گذاری میزانهای مشابه از آن پیروی میکنند.
4. نت هایی که دارای نشانه می باشند با مضراب راست اجرا شده و روی نت زینت بعد با مضراب چپ خفه میشوند.
5. هر چند در نت نویسی این مجموعه سعی شده ظرایف اجرایی نگاشته شود، اصرار به ثبت بعضی حالات علاوه بر اینکه نت خوانی را مشکل میکند باعث عدم درک صحیح نوازنده می گردد؛ لذا تا حد امکان از ثبت تمام ظرایف نت نویسی صرف نظر شده است.

بدیهی است انتقال حالت های فوق به روش سینه به سینه از هنر آموز به هنرجو امکان پذیر می باشد.

6. در پایان لازم میدانم از زحمات

– خانم زهرا فرهنگی که خود تمام قطعات این کتاب را با دقت و درستی نزد اینجانب اجرا نموده اند و نت نویسی کامپیوتری این کتاب را عهده دار شده اند.

– آقای امیرمهدی مصلحی برای طراحی جلد و خوشنویسی های داخل کتاب؛

– آقای شهاب منا، مدیر محترم نشر خنیاگر برای آماده سازی و نشر این مجموعه تشکر کنم.

با مهر

جواد بطحایی

تیرماه ۱۳۹۴، تهران

 

 فهرست قطعات و دکلمه اشعار لوح فشرده کتاب

اجرای قطعات و دکلمه از جواد بطحایی اشعار از زنده یاد نوذر پرنگ

عنوان

• شور
• خوش آنکه در دوزخ نیز به زیبایی نور میاندیشد.»
• فتح کوروش
• نبرد داریوش
• در هاله دورانهای گذشته آمده ام
• به یاد گذشته
• روی بنمای که آب دو جهان را ببری
• مستانه
• خون عاشقان
• ز جان به معنی زیبایت ای پرنده درود
• اوج
• افشاری
• خیز بر روی خزان رنگ بهاری بزنیم
• فریاد خزان
• موج سر دو زلف تو باز چو می شود ز هم
• فغان
• پریش
• تهمت دیوانگی بی خود به مجنون بسته اند
• رنگ مجنون
• مصاحبه تصویری برنامۀ نغمهها با جواد بطحایی پخش شده در تاریخ ۱۳۹۳/۱۲/۱۱ از شبکه چهارم سیمای جمهوری اسلامی ایران، ساعت ۲۲ .

 قطعات کتاب حاضر در آلبوم های زیر نیز به صورت همنوازی یا دونوازی یا تک نوازی اجرا شده اند. جهت اطلاع از مشخصات آلبوم های صوتی فوق الذکر به توضیحات مندرج درباره معرفی آثار صوتی منتشر شده از جواد بطحایی در پایان کتاب مراجعه کنید.

 

نام قطعه

نام آلبوم صوتی حاوی قطعه

• فتح کوروش – فتح کوروش دونوازی سنتور و تنبک، در دست انتشار
• نبرد داریوش – فتح کوروش
• به یاد گذشته – فریاد خزان
• مستانه  – فریاد خزان
• خون عاشقان – فریاد خزان
• اوج – از فراق تا صبح
• فریاد خزان – فریاد خزان
• فغان – ماه شب در دست انتشار)
• پریش – فریاد خزان، ماه شب
• رنگ مجنون – فریاد خزان، ماه شب

 

پشت کتاب فریاد خزان مجموعه قطعات برای سنتور

Faryad-e Khazan

(Pieces for Santur

in Shour and Afshari)

فریاد خزان دومین کتاب از مجموعه آثار بیکلام جواد بطحایی تکنواز و بداهه نواز پرمایه سنتور، شامل ده قطعه در شورسل و افشاری دو است.

شش قطعه از این کتاب پیش تر در آلبوم «فریاد خزان تکنوازی سنتور جواد بطحایی به یاد استاد فرامرز پایور» منتشر شور آفرینی توانایی توامان شده است.

قطعات شور و افشاری در این مجموعه گاه با طمأنینه و آرامش و گاه با شتاب و کوک فضاهایی و تکنیکی آهنگ ساز را می نمایانند و در آنها گاه به فراخور تأثیراتی از سنتور نوازی گذشتگان و گاه اقتباس از گوشه های ردیف و بسط و گسترش انگاره های ملودیک آنها شنیده می شود.

تنوع متریک و تغییرات متوالی ریتم در اغلب این قطعات نمایانند. از دیگر نکاتی که در برخی قطعات این مجموعه جلب توجه میکند برگردان جملات متر آزاد آواز در قالب متر مشخص و به عبارتی ضربی کردن آنهاست.

چهار قطعه فریاد،خزان فغان، پریش و رنگ مجنون در آواز افشاری که برای تداعی مضامینی چون، هجر، فراق آلام و برکشیدن فریادی از سینه بهترین است ساخته شده اند.

از این میان مقدمۀ فریاد خزان با کوکی جدید برای تأمین نغمه متغیر آواز افشاری در منطقهٔ بم و زیر صدای سنتور و در قالب جملاتی ده ضربی ساخته شده است.

کتاب حاضر با لوح فشرده ای شامل اجرای قطعات با سنتور نوازی آهنگساز و دکلمه اشعار نغز شاعر معاصر، نوذر پرنگ همراه است و در آن سه قطعه فغان، پریش و رنگ مجنون به منظور بهتر نمایاندن زیبایی های ملودی کشان برای نخستین بار به صورت اجرای گروهی به انتشار رسیده اند.

ضمیمه کتاب حاوی مصاحبه با جواد بطحایی درباره تصنیف های منتشر شده از این آهنگساز است. ساخته شده توسط او بر اشعار کلاسیک و نوی ادب فارسی و نیز معرفی آلبوم های صوتی.

برگرفته از مقدمه ناشر

Composed by Javad Bathāie

 

خرید آنلاین کتاب فریاد خزان ۲ جواد بطحایی

در همین سایت دلشاد موزیک شما میتوانید کتاب فریاد خزان ۲ جواد بطحایی را به صورت آنلاین خریداری کنید.

همچنین بهتره بگیم سایت دلشاد موزیک بزرگترین آرشیو و فروشگاه آنلاین کتاب های حوزه موسیقی هست و شما میتوانید تقریبا هر کتابی که دلتون میخواهد رو در این کتابخانه پیدا کنید و به صورت آنلاین خرید کنید.

برای دیدن همه کتابها روی عکس یا لینک زیر کلیک کنید:

دیدن همه کتاب های فروشگاه دلشاد موزیک

کتابخانه و کتابفروشی دلشاد موزیک – بزرگترین کتابفروشی آنلاین در زمینه موسیقی (سنتی – پاپ – کلاسیک و..)