سازهای یونان باستان اهمیت بسیار زیادی در تاریخ موسیقی دارند به همین خاطر باید با قدیمی ترین سازهای موسیقی در جهان و یونان باستان آشنا شویم. یونان باستان یکی از اولین فرهنگ‌هایی بود که به صورت سیستماتیک و علمی به موسیقی پرداخته و آن را به عنوان یک هنر و علم مورد توجه قرار داد. سازهای یونان باستان، نه تنها در زمان خود، بلکه در قرون بعد نیز بر روی توسعه و تکامل موسیقی تأثیر بسزایی گذاشتند.
یکی از اهمیت‌های بزرگ سازهای یونان باستان، تأثیر آنها بر موسیقی غربی است. سیستم سازهای یونانی بر مبنای سیستم دوازده نتی است که در موسیقی غربی نیز استفاده می‌شود.
این سیستم بر پایه تقسیم صدا به دوازده (نیم‌گام) استوار است و بسیاری از اصول نظریه موسیقی که در سده‌ها و قرون بعدی شکل گرفته‌اند، به سازهای یونان باستان برمی‌گردند. برای مثال، تفاوت بین نت‌های شرقی و غربی، سیستم سلسله مراتبی تونالیته و ارتباط بین نت‌ها در اجرای موسیقی از آنجا نشات می‌گیرد.
قدیمی ترین سازهای موسیقی در جهان و یونان باستان
قدیمی ترین سازهای موسیقی در جهان و یونان باستان
قدیمی ترین سازهای موسیقی در جهان و یونان باستان
همچنین، سازهای یونان باستان نقش مهمی در اجرای موسیقی داشتند. سازهایی مانند آولوس (Aulos)، کیتارا (Kithara) و لیرا (Lyra) در اجرای موسیقی و آهنگسازی استفاده می‌شدند.
این سازها به صورت فعال در تماشاگاه‌ها، مراسم دینی، مراسم ختم و جشن‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفتند. آولوس به عنوان یک ساز بادی با تنظیمات متنوع صداهای گوناگونی تولید می‌کرد و کیتارا و لیرا نیز به عنوان سازهای زهی مورد استفاده قرار می‌گرفتند که با تنظیم و چینش سیم‌ها، صداهای متفاوتی را تولید می‌کردند.
در نهایت، سازهای یونان باستان نمادهای فرهنگی و هنری بودند. آنها نقش مهمی در ارتباط بین انسان و خدایان یونان باستان داشتند و در مراسم‌های دینی و مذهبی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. همچنین، طرح و زیبایی سازهای یونانی، الهام‌بخش برای هنرمندان و سازندگان بوده و به عنوان مدل‌های طراحی در سازهای موسیقی بعدی مورد استفاده قرار گرفتند.
بنابراین، سازهای یونان باستان به دلیل تأثیر بر موسیقی غربی، نقش فعال در اجرای موسیقی و آهنگسازی، و نمادی بودن در فرهنگ و هنر، اهمیت بسیاری در تاریخ موسیقی دارند.
ساز آئولوس
قدیمی ترین سازهای موسیقی در جهان و یونان باستان
آئولوس، یکی از سازهای بادی در یونان باستان، بسیار محبوب و رایج بود. این ساز از نظر ظاهری به شکل دو فلوت به هم چسبیده شبیه می‌بود، اما به طور دقیق، این توصیف صحیح نیست. آئولوس از جفتی از لولای‌های فلزی تشکیل شده بود. این لولاها با یک شیار مرکزی از جنس چوب، استخوان، یا فلز به هم پیوسته بودند.
در ساخت آئولوس، از موادی مانند عاج، استخوان، شمشاد، برنز و مس استفاده می‌شد. این مواد به صورت دقیق نشانگر تنوع مواد استفاده شده در ساخت سازهای یونان باستان است.
آئولوس در دوران یونان باستان در مراسم‌های مختلف بسیار مورد استفاده قرار می‌گرفت. از جمله مراسم‌هایی که در آن نواخته می‌شدند، می‌توان به جشن‌ها، مراسم تولد، مراسم عزاداری و مسابقات ورزشی اشاره کرد. آئولوس نقشی مهم در فعالیت‌های هنری و موسیقی در جامعه یونان باستان داشت و جزء سازهای محبوب و معروف آن دوران محسوب می‌شد.
علاوه بر آئولوس، سازهای یونانی دیگری همچون کالاموس و لیبیکس لوتوس نیز با نام‌های دیگری شناخته می‌شدند، اما این سازها با آئولوس تفاوت‌هایی در ساختار و نحوه نواختن داشتند.
نوازندگان آئولوس نیز به عنوان “آئولوت” شناخته می‌شدند و در جوامع یونان باستان، نقشی فعال در اجرای این ساز و توسعه موسیقی داشتند.
پن فلوت
قدیمی ترین سازهای موسیقی در جهان و یونان باستان
پن فلوت یا موسیقیار، سازی است که در فرهنگ یونان باستان و دیگر فرهنگ‌های مشابه بسیار مهم بوده است. این ساز بادی بر اساس مجسمه خدای پن، خدای جن و جادوگری در اساطیر یونانی، نامگذاری شده است.
پن فلوت از چند نی ساخته می‌شود که در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. تعداد نی‌ها در این ساز از ۱۰ نی شروع می‌شود و می‌تواند بیشتر شود. این نی‌ها به ترتیب از بزرگ به کوچک در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و یک طرفشان مسدود است. هر نی در پن فلوت می‌تواند به عنوان یک کلید اصلی در نتاجا بوده و نوازنده با باد دادن به هر نی، نت‌های مختلفی را تولید می‌کند.
مواد ساخته شدن پن فلوت عموماً از بامبو استفاده می‌شود، اما در برخی موارد ممکن است از سایر مواد مانند چوب نیز استفاده شود. این ساز به عنوان یکی از سازهای اصلی در موسیقی یونان باستان در اکثر مراسم‌ها و رویدادهای فرهنگی مورد استفاده قرار می‌گرفت. همچنین، پن فلوت نیز در فرهنگ سرخ‌پوستان و اعضای قوم اینکا در مناطقی از آمریکای جنوبی رواج داشته است.
پن فلوت نمادی از اهمیت و ارزش موسیقی و تاریخچه نواختن در فرهنگ یونان باستان و سایر فرهنگ‌های مشابه است. این ساز، نقش مهمی در تجربه‌ی موسیقیایی این فرهنگ‌ها ایفا کرده و هنوز هم به عنوان یکی از سازهای مهم و جذاب در موسیقی به کار گرفته می‌شود.
سیستروم
قدیمی ترین سازهای موسیقی در جهان و یونان باستان
سیستروم یک ساز کوبه‌ای بود که اصلی‌ترین استفاده آن در فرهنگ مصر باستان صورت می‌گرفت. ساختار این ساز شامل یک دسته با شکل U و چندین میله بود. روی این میله‌ها حلقه‌های کوچک و قابل حرکت قرار داشتند و با تکان دادن ساز، به صدا در می‌آمدند. به طور مشابه، سیستروم کارکردی مشابه با جغجغه داشت.
ساز سیستروم می‌توانست از مواد مختلفی مانند خاک رس، چوب و فلز ساخته شود، اما اولین نمونه‌های آن از خاک رس ساخته می‌شدند. در طول زمان، مواد ساخت این ساز تغییر کرده و نمونه‌هایی از سیستروم ساخته شده از چوب و فلز نیز یافت شده است.
سیستروم در فرهنگ مصر باستان بسیار محبوب بود و در مراسم‌ها و رویدادهای فرهنگی به عنوان سازی مورد استفاده قرار می‌گرفت. با توجه به ساختار منحصر به فرد و کاربردهای آن، سیستروم نقش مهمی در جذب توجه مخاطبان و شنوندگان داشته است. این ساز نمادی از اهمیت موسیقی و هنر نواختن در فرهنگ مصر باستان است.
فلوت Divje Babe
قدیمی ترین سازهای موسیقی در جهان و یونان باستان
فلوت Divje Babe به عنوان یکی از قدیمی‌ترین سازهای موسیقی شناخته شده در جهان شناخته می‌شود. این ساز در سال 1995 توسط ایوان ترک، یک باستان‌شناس اهل اسلوونی، در منطقه شمال غربی اسلوونی کشف شد.
فلوت Divje Babe از استخوان تراشیده ساخته شده است و دارای چهار سوراخ است. باب فلینک، موسیقی‌شناس کانادایی، تشخیص داده است که این ساز قادر است چهار نت هشت‌آوایی را نواخت کند.
بر اساس تحقیقات انجام شده، قدمت تقریبی این فلوت تخمین زده شده حدود 67,000 سال است. این ساز به عنوان قدیمی‌ترین ابزار موسیقی شناخته شده و تنها سازی که به فرهنگ غارنشینان مربوط می‌شود، شناخته می‌شود.
زیلوفون یا سنتور چوبی
قدیمی ترین سازهای موسیقی در جهان و یونان باستان
سنتور یا زیلوفون چوبی، یکی از قدیمی‌ترین سنتورها در جهان است که در حدود 2000 سال قبل از میلاد در منطقه جنوب شرقی آسیا ساخته شده است. این ساز از نی‌های چوبی تشکیل شده است که به یکدیگر متصل شده و زیر آنها پوست گیاهان برای تقویت صدا قرار می‌گرفت. طرز نواختن این ساز نیز بسیار پیچیده است.
ابزاری که برای نواختن سنتور استفاده می‌شد، از چوب بید ساخته می‌شد و دارای کاسه‌های قاشقی شکلی بود که در انتهای آنها تراش صورت می‌گرفت. این ابزار به عنوان وسیله‌ای برای ضربه زدن روی نی‌ها استفاده می‌شد.
سنتور چوبی یکی از سازهایی است که در طول تاریخ مورد توجه و استفاده قرار گرفته است و نمونه‌های متعددی از این ساز در انواع فرهنگ‌ها و مناطق یافت شده است. این ساز نشانگر اهمیت موسیقی و تاریخچه نواختن در فرهنگ‌های گذشته می‌باشد.
فلوت‌های Geisenklösterle
قدیمی ترین سازهای موسیقی در جهان و یونان باستان
فلوت‌های Geisenklösterle از قدیمی‌ترین سازهای موسیقی شناخته شده در جهان هستند. آنها در سال ۲۰۰۸ در غار Geisenklösterle در جنوب آلمان کشف شدند. سه فلوت یافت شده شامل دو فلوت ساخته شده از استخوان قو و یک فلوت ساخته شده از عاج ماموت می‌باشند.
بر اساس تاریخ‌گذاری با استفاده از کربن رادیواکتیو، قدمت این فلوت‌ها بین ۴۲،۰۰۰ تا ۴۳،۰۰۰ سال قبل تخمین زده شده است. این یعنی این فلوت‌ها به زمان حدوداً ۴۳،۰۰۰ سال پیش، در دوره‌ای مرتبط با نخستین انسان‌های مدرن در اروپا تعمیر و استفاده می‌شدند.
فلوت‌های Geisenklösterle نه تنها به عنوان سازهای موسیقی بلکه به عنوان شواهدی از فعالیت‌های هنری و فرهنگی انسان‌های اولیه مورد توجه قرار می‌گیرند.
برخی از محققان بر این باورند که این فلوت‌ها و سایر آلات موسیقی اولیه می‌توانستند در ایجاد و تقویت ارتباطات اجتماعی در بین انسان‌های اولیه نقش داشته باشند و کمک کنند تا گروه‌های بزرگ‌تری شکل گیرند و این گروه‌ها بتوانند قلمروهای خود را گسترش دهند.
انسان‌هایی که در دوره مرتبط با فلوت‌های Geisenklösterle زندگی می‌کردند، معمولاً به عنوان انسان‌های مدرن اروپایی شناخته می‌شوند. این گونه انسانی حدود ۳۰،۰۰۰ سال پیش در بیشتر نقاط اروپا منقرض شد و جای خود را به سایر گونه‌های انسانی مانند نئاندرتال ها داد.
ساز لیتوفون
قدیمی ترین سازهای موسیقی در جهان و یونان باستان
لیتوفون نیز از قدیمی‌ترین سازهای موسیقی در جهان به شمار می‌رود. لیتوفون از سنگ رزوننت ساخته می‌شود و با ضربه زدن به سنگ‌ها نت‌های موسیقی تولید می‌کند. قدمت لیتوفون‌ها بین ۴،۰۰۰ تا ۱۰،۰۰۰ سال قبل تخمین زده می‌شود.
لیتوفون در نقاط مختلف جهان کشف شده است، اما قدیمی‌ترین نمونه‌های شناخته شده به هند و ویتنام مربوط می‌شوند. لیتوفون‌های ویتنام با نام “دن دا” شناخته می‌شوند و از ۱۱ تخته سنگ بزرگ تشکیل شده‌اند که به صورت عمودی نزدیک به یکدیگر قرار گرفته‌اند. محققان متوجه شده‌اند که این سنگ‌ها تراشیده شده و با ضربه زدن به آنها موسیقی تولید می‌شود.
یکی از نمونه‌های مشهور لیتوفون، سنگ‌های موزیکال Skiddaw است که در اطراف شهر Keswick در شمال انگلستان قرار دارند. در طول دو قرن، مجموعه‌ای از لیتوفون‌ها در این منطقه ساخته شده‌اند. لیتوفون‌ها نمونه‌های شگفت‌انگیز هنر و مهارت انسانی در زمینه ساخت سازهای موسیقی هستند و نشان می‌دهند که انسان‌های باستانی توانایی بررسی و بهره‌برداری از خواص صدا و موسیقی را داشتند.
شیپورهای توت عنخ آمون
قدیمی ترین سازهای موسیقی در جهان و یونان باستان
شیپورهای توت عنخ آمون یکی از قدیمی‌ترین سازهای موسیقی در جهان هستند. این شیپورها در مقبره فرعون توت عنخ آمون در مصر باستان کشف شدند و تاریخچه‌ی آنها به حدود ۳۳۴۰ سال قبل بازمی‌گردد. شیپورهای توت عنخ آمون با استفاده از موادی مانند نقره، برنز یا مس ساخته شده‌اند. آنها دارای طرح‌های تزیینی از خدایان هستند که به خوبی حکاکی شده‌اند.
در سال ۱۹۳۹، اجرای زنده‌ی شیپورهای توت عنخ آمون در برابر حضار و با استفاده از رادیو بی بی سی انجام شد. این اجرا بین‌المللی شد و پخش آن به صورت وسیعی انجام شد. این رویداد با جنگ جهانی دوم که پنج ماه پس از پخش نواختن شیپورها آغاز شد، مرتبط شد. برخی مردم این اتفاق را با ورود انگلیس به جنگ جهانی دوم در اروپا مرتبط کردند.
از زمان کشف شیپورهای توت عنخ آمون، در مورد قدرت احضار جنگی آنها ادعاهایی وجود دارد، اما این ادعاها مورد تأیید علمی قرار نگرفته است و بر پایه‌ی باورها و اسطوره‌ها استوارند.
